Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

17-rasm. Hasharotlar mexanoretseptor sensil-lalarining 
tuzilishi: 
1-sezgir tukcha, 2-kutikula, 3-kutikula naycha, 4-
ko'rinishi o'zgargan xivchin, 5-sezgir hujayraning periferik 
o'simtasi, 6-sezgir hujayra, 7-sezgir hujayraning markaziy 
o'simtasi. 
Trixoid sensillalarning asosiy elementini 
bitta yoki bir necha 
sensor 
(sezgir) neyron tashkil 
etadi. Odatda trixoid sensillalar hasharotlar 
tanasining tashqi muhit bilan aloqada bo‘ladigan 
qismlarida 
(masalan, 
oyoqlar) 
va 
tuxumq 
o‘ygichlarda, ayniqsa oyoq va tana bo‘g‘imlarida 

---

79 
ko‘p bo‘ladi. 
Ular juda xilma-xil mexanik ta’sirlarni qabul qilib, harakatlanish (yurish, 
suzish, uchish) jarayonida tana holatini aniqlash va boshqarish vazifusini bajaradi. 
Havo oqimi (shamol)ga sezgir mexanoretseptorlar odatda ancha ingichka va tana 
qoplag‘ichi bilan harakatchan qo‘shilgan.
Eshitish organi
. Eshitish funksiyasini 
xordotonal sensillalar, 
ya’ni 
skolpoforlar 
deb ataladigan mexanoretseptorlar bajaradi. Ular har xil chastotali 
tebranishlar, jumladan tovush tebranishlarini ham qabul qilishga ixtisoslashgan. 
Ayrim hasharotlar (chivinlar) mo‘ylovlarida joylashgan xordotonal organlar yuqori 
chastotali tebranishlarga ham sezgir bo‘ladi. Xordotonal sensillalar tebranishni 
uzoqdan, ya’ni tebranish manbai bilan kontaktsiz qabul qila olish bilan trixoid 
sensillalardan farq qiladi.
Shuning uchun ular asosan hasharotlarning maxsus eshitish organlari-
timpanal 
organlar 
tarkibiga kiradi. Hasharotlarning timpanal organlari oldingi oyoqlar 
boldirida (temirchaklar, chirildoqlar, buzoqboshlar), ko‘krakda (suv qandalalari), 
qorinida (chigirtkalar, jizildoqlar, ayrim qattiq qanotlilar), qanotlarda (to‘rqanotlilar) 
joylashgan (18-rasm).