У зб е к и с т о н ре с п у б л и к а с и о л и й в а у р т а м а Х с у с та ъ л и м ва зи рли ги


bet103/193
Sana26.02.2022
Hajmi
#473026
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   193
Bog'liq
fayl 642 20210429 (1)

4.6-жадваи±.
Уцув жараёнида фойдаланиладиган ахборот технологиялар ва 
дидактик материалларнинг кулланиш жойлари
Ахборот технологиялар 

Дидактик материаллар
Мавзу мазмунига дойр тузилган 
тестлар, назорат саволлари хамда тест ва 
назорат саволлари асосида тузилган 
слайдлар оркали намойиш килиш, 
компьютер, ёзув доскаси
Математика укитиш методикаси 
фанига дойр дарслик, услубий 
кулланмалар ва курсатмали 
куроллар хамда ушбу фан укув 
жараёни лойихдлари, тест 
топшириги
4.7. 
«Математика укитишда аналитик метод билан масалалар 
ечиш ва теоремаларни исботлаш» мавзусининг мазмуни ва укуз 
жараёнини
амалга оширишни ифода этувчи матн сценарийси кичик 
модулларда берилган.
Фойдаланиладиган адабиётлар:[4, 8, 9, 10, 11, 14, 15, 18, 21, 
24, 27,31,32, 35,39, 40, 53,58].
188


ОЛТИНЧИ КАТТА МОДУЛ
О ЛТИНЧИ КАТТА МОДУЛНИНГ БИРИНЧИ 
УРТА МОДУЛИ
МАТЕМАТИК УКИТИШ МЕТОДЛАРИ, МАТЕМАТИКА 
УКИТИШ МЕТОДЛАРИНИНГ ТАСНИФИ, МУАММОЛИ,
ЭВРИСТИК, ДАСТУРЛАШГАН, БЛОКЛИ, МОДУЛЛИ 
УКИТИШ МЕТОДЛАРИ 
6.1-МАВЗУ. Математика укитиш методлари ва уларнинг 
таснифи 
Кичик модуллар:
1. Математика укитиш методлари.
2. Математика укитиш методларининг таснифи.
3. Таълим технологияларининг таснифи.
4. Билимларни тула узлаштириш технологияси.
5. «Математика укитиш методлари ва уларнинг таснифи» мав­
зусининг лойихалари.
1. Математика укитиш методлари
Математика фанининг укитиш методлари умумий урта таълим, 
урта махсус, касб-хунар коллежларида укувчиларнинг математик 
тайёргарлиги сифатини оширишда нимани, нима учун, кандай, 
нима ёрдамида укитса самарадорлик юкори булишига эришишни 
урганади. Бунда укитиш методлари, уларни таълим жараёнларини 
ташкил этишда тугри танлай билган холда фойдаланиш мухим 
хисобланади.
Анъанавий таълим методлари бу утган асрининг 90-йилларига- 
ча кенг кулланилиб келинган таълим методлари булиб, уларда 
доимо укитувчи томонидан тайёр билимлар берилган, укувчи- 
талабалар томонидан бу билимлар тайёр холда кабул килинган. 
Бундай таълим методларидан фойдаланган холда таълим жараёнини 
ташкил этишда укитувчи, укувчи-талабалар учун билимлар манбаи 
хисобланган ва улар жараёнда тингловчи сифатида иштирок зтган.
Укитувчи эса ута фаол иштирокчига айлакган. Натижада укув­
чи-талабалар куп холларда даре жараёнида укитувчи томонидан
189


берилган билимлар доираси билан чекланиб колган. Уларни 
h i
пассивлиги туфайли мустакил билим олиш фаолиятлари ривожлан- 
тирилмаган. Натижада укувчи-талабаларда мустакил фикрлаш 
танкидий фикрлаш кобилиятлари етарли даражада ривожланмаган.
Бу холатлар XX асрнинг охирларига келиб яккол намоён булди 
X X
асрнинг 
иккинчи 
ярмига 
келиб 
дунё 
хдмжамиятида 
ривожланган техника ва технологиялар бевосита кундалик хаётп. 
кириб келди ва у X X I асрда янада ривожланишда давом этмовда 
Натижада кунлик ахборотлар окими кундан-кунга купайиС 
бормокда ва булар жуда тез эскириб крлмокда. Х,амда улар урниш 
янада мукам мал булган техника, технология ва ахборотлар 
эгалламокда. 
Масалан, 
компьютер 
технологиялари 
буйича 
эгалланган билимлар киска бир йил ичида эскириб колмокдз. 
Технологияга оид билимларнинг ярмидан купи 3 йилдан кейин 
эскириб колмокда. Шунингдек, касб-хунар коллежларига оид 
билимларни ярми беш йилдан кейин, Олий укув муассасаларидал 
олинган билимларнинг ярми бир йилдан кейин эскирмокда. Худди 
шунингдек, ахборотлар окими кундан-кунга ортиб бормокда.
Масалан, “OPEL” русумли автомобилларни таъмирлашга оид 
кулланмалар хажми 1933 йилда 202 сахифадан иборат булган 
булса, 1995 йил га келиб бундай кулланманинг хажми 13866 
сахифадан иборат булди. Юкоридагилардан куринадики, хозиргн 
кун да таълим жараёнида укув вактининг чекланганлиги хисобига 
укувчи-талабалар фаоллигини оширган холда уларнинг мустакил 
таълим олишга йуналтирмасдан тур и б бугунги кун таълим жараёни 
максадларига эришиб булмайди. Эски анъанавий таълим методлари 
ёрдамида биз киска вактда куп ва чукур билимлар бериш 
имкониятларимиз чеклангандир. Ана шулар бу методларнин ' 
асосий камчилиги хисобланади.
Замонавий таълим максадларига эришиш учун, яъни хозирш 
замон технологияси ва техникасини бошкара оладиган, кундалик 
ахборот окимлари (хаттоки хозирги кун да ахборотлар ресурс 
даражасига кутарилди)ни урганиб, ундан уз ахборотлар банки 
захираларига кераклиларини киритиб борадиган, техника ва 
технология оламида юз бераётган янгиликларни уз вактида 
узлаштириб бори ши учун тайёр булган ёшларни тарбия л аб 
етиштириш таълим тизимини ва унинг мазмуни тубдан ислох 
килишни талаб килди.
190


Шу максадда хозирги кунда мамлакатимизда руёбга чикари- 
лаётган “Таълим тугрисидаги” ва “Кадрлар тайёрлаш Миллий 
дастури тугрисида”ги Крнунлар асосида таълим тизими тубдан 
боскичма-боскич ислох килинмокда* Х,озирги кунда мамлакатимиз 
узлуксиз таълим тизимида “Ноанъанавий таълим” методлари, яъни 
замонавий таълим методларига асосланган холда таълим жараёни 
ташкил этилмовда ва бу уз самарасини бермокда.
Таълим жараёнини замонавий таълим ва ахборот технология- 
лардан фойдаланган холда ташкил этиш куйидаги ижобий 
натижаларга олиб келади:
Бизга тарихдан маълумки, хар доим янги авлод узидан олдинги 
авлодга Караганда хар бир жабхада, жумладан янги билимлар, 
айникса техникавий билим, малака ва куникмалардан купрок 
эгаллаган булади. XX асрнинг урталарида фан, техника ва 
технологиялар ривожи эзолюцион тарзда, аста-секинлик билан 
амалга ошар эди. Шунинг учун хам бу давргача кетма-кет келувчи 
авлодларнинг илмий тараккиёти даражаси унчалик фарк килмас 
эди. Лекин X X асрнинг иккинчи ярмига келиб, илмий-техник 
тараккиёт юксак даражага эришди ва кундан-кунга жадал суратда 
ривожланиб бормокда. Бу бугунги авлод вакилларидан чукур 
билим, малака ва куникмалар талаб килиши билан бир каторда уз 
билимларини мустакил равишда ошириб боришни талаб килмокда. 
Негаки бугунги технологиядаги янгилик урнини эртага унданда 
мураккаброк бир технологик янгилик эгалламокда.
Моддий ресурсларга айланиб улгурган ахборотлар окими 
тезлиги кундан-кунга ошиб бормокда. Бундай шароитда таълим 
тизими билан замон талабига жавоб берадиган кадрларни тайёрлаб 
булмай колди. Маълумки, анъанавий таълим тизимида укитувчи 
ягона субъект сифатида намоён булиб, укувчи-талабалар объект 
булиб хизмат килади. Мазкур тизимда укитиш мажбурий тарзда 
амалга оширилиб, унда укитувчи етакчилик вазифасини бажаради.
“Синф-дарс” тизимига амал килиниб, унда укитувчи томонидан 
укувчи-талабаларга 
тайёр 
билимлар 
мажбурлаб 
укитилади. 
Зуравонлик 
педагогикасига 
асосланган 
холда 
укитишнинг 
тушунтириш, 
кургазмали, 
оммавий 
укитиш 
методларидан 
фой далани лад и. Бундай тарзда $лк;итишда авторитар укитиш юкори 
булиб, у укувчи-талабага бу хали шаклланмаган, шунинг учун у 
факат бажариши зарур деган карашларда намоён булади. Бу 
тизимда укитувчи ута фаол, хдмма нарсани билади ган, таълим
191


жараёнининг ягона хужайини ва ташаббускори сифатида намоён 
булади. Бундай таълим тизимида укитиш самарадорлиги сифати 
укитувчининг даре жараёнида кузланган максадга кай даражада 
эришганлиги билан улчанади. Вадоланки, укувчи-талаба таълим 
жараёнида унинг кузлаган максадига кай даражада эришганлиги 
мухим хисобланади.
Анъанавий таълим методлари ёрдамида таълим жараёнини 
ташкил этишда асосий максад билим, малака ва куникмаларж? 
узлаштиришга каратилган булиб, шахе ни ривожлантириш кузда 
тутилди.
Анъаиавий таълим методлари ёрдамида укитишда укувчи- 
талабаларнинг мустакил таълим олиш кобилиятлари ривожлан- 
тирилмайди. Натижада уларда мустакил фикрлаш, танкидии 
фикрлаш каби кобилиятлар тула шаклланмайди. Бу уз навбатида 
келгусида уларда бокимандалик кайфиятини рагбатлантиришга 
олиб келади.
Мукаддас хадисларимиздан бирида “Бешикдан то кабргача илм 
урган” - дейилади. Х,озирги кунда ана шу мукаддас тамойилга 
асосланмасдан туриб, ёш авлод онгига ушбу муборак гояни 
сингдирмасдан туриб, таълим жараёнининг хозирги кун талаблар и 
даражасигача эришиб булмайди. Шунинг учун хам таълим 
тизимини тубдан ислох килиш бугунги кун талаби булиб колди.
Олимларнинг ва шу соха мутахассисларининг олиб борилгаи 
илмий-педагогик, илмий-методик кузагишлар, тадкикотлар, тал- 
лиллар натижаси таълим жараёнининг марказига укувчи-талабани 
куймасдан туриб, таълим жараёнини шахени ривожланишга ва 
унинг табиий имкониятларини руёбга чикариш учун кулай шарт- 
шароит яратмасдан туриб мамлакатимиз интеллектуал салохиятинн 
ривожяанган мамлакатлар даражасига олиб чикиш орзудан бошка 
нарса булмаслиги аен булдн.
Хозирги кунда замонавий таълим ва ахборот технологияларини 
таълим жараёнига кенг жорий килган холда бу борада ижобиа 
ютуклар 
кулга 
киритилмокда. 
Энди 
ноанъанавий 
укитиш 
методлари, яъни укитишнинг шахе ривожланишига Йуналтирилган 
технологияларига тухталиб утайлик.
Укитишнинг шахе ривожланишига (хар томонлама) йунаг- 
тирилган технологиялар (ноанъанавий таълим методлари ёрдамида 
укитиш)нинг асосий тамойиллари куйидагилардан иборат:
192


- шахсга хар томонлама х,урмат ва мухаббат курсатиш, унинг 
ижодий фаолиятига ишонч билдирган холда ривожлаииши учун 
хар томонлама ёрдам бериш ва рагбатлантириш;
- таълимни демократлашувига олиб келиш, яъни укитувчи ва 
укувчи-талаба уртасида хамкорлик, муносабатларини шакллан- 
тириш хамда ривожлантириш;
- шахсга уз хаётий фаолияти йуналишини танлаб олиш 
эркинлиги ва мустакиллигини бериш. бунда ташки таъсирлар 
натижасида эмас, балки уз ички хиссиётларидан келиб чикишига 
эришиш, яъни эркин тарбиялаш;
- таълим жараёнида укувчи-талабага инсоний-шахсий ёндашиш 
ва х.к.
Замонавий таълим жараёнида укувчи-талабага шахсига янгича 
карашни шакллантириш ва муносабатларни демократлаштириш 
Куйидагиларки уз ичига олади:
- таълим жараёнида укувчи-талаба шахсига объект эмас, балки 
субъект сифатида караш (укитувчи хам субъект хисобланади);
~ хар бир укувчи-талабага узига хос кобилияг эгаси, 
купчилигига эса истеъдод эгаси сифатида караш;
- шахснинг барча фазилатларига (ватанпарварлик, инсонпар- 
варлик, хакгуйлик ва окиллик, саломатлик, мехнатсеварлик, оила- 
парварлик, билимга чанкоклик, интилувчанлик, ташкилотчилик ва 
Х.к.) 
хурмат билан караш уларнинг шакллантириш ва ривож- 
лантиришга доимо ёрдам бериш;
- укувчи-талабалариинг уз нукатаи назарига, узининг мустакил 
фикрга эга булиши ва уни очиедан-ойдин айта олиш хукуки;
- эркин танлаш имконини бериш;
- таълим жараёнини укитувчи томонидан эмас, биргаликда. 
хамкорликда бошкариш;
- укитувчи томонидан буюриш эмас, балки ташкил этишга 
эришиш;
- укувчи-талаба уз фикрини, муносабатини билдиришда хатога 
йул куйиши мумкинлиги ва х.к.
Юкоридагиларни жорий килишнинг асосий мазмуни ва мак­
сади хозирги замон шароитида таълим жараёни самарадорлигини 
оширишга тускин булаётган эскича укитиш тизимидан укитиш 
сифатини оширишга имкон берадиган холатлардагина фойдаланиш 
лозим. Чунки эски таълим тизимида укитишни давом эттириш
193


укувчи-талабаларнинг хар томонлама ривожланишини янада 
сусайтиради ва уларда бокимандалик кайфиятини рагбатлантиради.
Замонавий таълим методлари асосида таълим жараёнипи 
ташкил этиш:
укув материалини узлаштиришга кизикиш уйготиш; 
билишга ва фаол ижодий фикрлашга булган интилишларни 
рагбатлантириш;
таълим 
жараёнини 
ташкил 
этишда 
^кувчи-талабалар 
мустакиллиги ва ташаббускорлигига таяниш; 
уз-узи ни бошкариш кенг йул очиш;
хар бир укувчини кобилиятлари ва интилишларидан келиб 
чиккан холда шакллантириш (хаммага бир хил билим беришдан во $ 
кечиш);
хар бир шахснинг яхши хислатларини излаш ва уларни 
ривожлантириш;
укитувчи ‘Чар бир укувчи-талаба истеъдодли” деган ишончга 
эга булиши, шунга таянган холда уни хурмат килиш, хар бир 
фикрига эътибор билан караш, унга ишониш;
>т<увчи-талабанинг 
хар 
бир 
ютугини 
куллаб-кувватлаш, 
маъкуллаш, унга хайрихох булган вазиятларни яратиш ва шулар 
асосида 
янада 
чукуррок 
билимлар 
эгаллашга 
булган 
интилишларини рагбатлантириш;
таълим жараёнида хдр бир укувчи-талабага уз кобилиятларини 
намоён килиш имкониятларини яратиш ва унга бу йулда ёрдам 
бериш ва х,- к.
Юкоридагилардан куринадики, хозирги кун таълим тизимида 
самарали натижаларга эришиш учун биринчи навбатда укувчн- 
тапабаларнинг барча мавжуд имкониятларини хисобга олган холла 
уларни ривожлантириш, такомиллаштириш ва бойитиш асосида 
мустакил билим олишга булган рагбатларини ошириш талаб 
этилади. 
Бунинг 
учун 
замонавий 
таълим 
ва 
ахборот 
технологияларини жорий 
килган 
холда таълим 
мазмуни и и 
узлаштиришда укувчи-талабаларнинг билим савияси, узлаштирг.'Н 
даражаси, таълим манбаи, дидактик вазифаларини хисобга олгпн 
холда куйидаги замонавий таълим методларидан фойдалантн 
холда таълим жараенини ташкил этиш талаб этилади:
194


ДТС асосида шакллантирилган таълим жараёнини 
замонавий педагогик технология асосида ташкил килишда 
кулланадиган педагогик усуллар 
Педагогик технологияни ва унинг таркибий кием 
и 
булган укув 
машгулотларини лойихдлашда ва амалиётга куллашда куйидаги 
учта тоифадаги усуллардан фойдаланиш максадга мувофик.
Биринчи 
тоифадаги усуллар «Анъанавий усуллар» аталиб, 
улар ёрдамида талаба-ёшларга билимларни бериш 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish