U. X. Safarov, N. M. Karakulov

 
Markaziy Osiyo davlatlarining hududi va chegaralari
. Markaziy Osiyo 
(O’rta Osiyo) davlatlari asosan Osiyo qit’asining Markaziy qismida joylashgan. 
Markaziy 
Osiyo 
davlatlari 
(Tojikiston-143.100; 
Turkmaniston-488.100; 
O’zbekiston-448,900; 
Qirg’iziston-198.500; 
Qozog’iston-2.717.300) 
ning
umumiy maydoni 3.995.900 kv
2 
ni tashkil etadi. 
“Markaziy Osiyoni 5 davlati – Qozog’iston, O’zbekiston, Turkmaniston, 
Tojikiston va Qirg’iziston Sobiq Ittifoq tarkibidagi davlatlar bo’lgan. Bugun ular 
mustaqil davlatlar hisoblanib Markaziy Osiyo davlatlarini tashkil etadi. “Iston” 
termini – o’lka ma’nosini anglatadi. Masalan, O’zbekiston – o’zbeklar o’lkasi 
deganidir. Bu davlatlar turkiy tilda so’zlashuvchi davlatlardir. 
Markaziy Osiyo – G’arbiy Xitoydan boshlanib Kaspiy dengizi sohiligacha 
cho’zilgan, janubda Afgahiston va Eron bilan chegaralangan va shimolda Rossiya 
bilan tutashgan hududlardan iborat. Markaziy Osiyo Buyuk Ipak yo’lining 
Yevropa va Sharqni bog’lovchi qismi bo’lib bu yer savdo-sotiq, turli insonlar va 
fikrlar tutashgan maskan bo’lgan. 
Markaziy Osiyoda bir-biridan juda farq qiluvchi geografiyaga ega. Pomir, 
Tyan Shan va Hindikush kabi tog’ tizmalari bilan bir qatorda katta joyni egallagan 
Qoraqum va Qizilqum kabi cho’llarni ham vatanidir. 
MODlarning joylashgan o’rni uning ichki taraqqiyotiga ta’sir qiladi va bu 
omillarning muhimlari quyidagilar: 
1-misol. Uning Rossiya bilan chegaradoshligi. Markaziy Osiyo Davlatlari 
Rossiyaning iqtisodiy jihatdan ancha rivojlangan Volgabo’yi, Ural, SHimoliy 
Kavkaz va G’arbiy Sibir yirik iqtisodiy rayonlari bilan katta masofada 
chegaralangan. Bu iqtisodiy rayonlar hududiga Markaziy Osiyo davlatlarining 
ko’pgina temir yo’l va avtomobil magistrallari o’tkazilgan.

---

170 
2-misol. Markaziy Osiyo davlatlarining g’arbida Kaspiy dengizi orqali 
o’tgan chegaraga. Bu chegara orqali MOD birinchidan dengiz baliqchiligining va 
suv transportini rivojlantirish, ikkinchidan Kaspiy dengizi orqali Rossiyaning ichki 
daryo va dengizlari orqali chet mamlakatlarga chiqish imkoniyatiga ega. 
3-misol. Janubda Eron, Afg’oniston va Xitoy bilan o’tgan chegara Markaziy 
Osiyoning mazkur davlatlar va Osiyoning boshqa janubiy mamlakatlari bilan 
savdo-sotiq aloqalarini olib borish imkoniyatlarini beradi.