U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

3-chizma.
Qiymatning mehnat nazariyasi va keyingi qo‘shilgan miqdor nafliligi nazariyasining o‘zaro aloqasi hamda bir-birini 
to‘ldirishi. 
Naflilik va 
qo’shilgan 
naflilik 
Tovar 
qiymatining 
aniqlanishi 
Ijtimoiy zaruriy 
mеhnat sarfi
Istе’molchi va 
xaridorlar 
Bozor ishtirok-
chilari 
manfaatining 
ifodalanishi
Ishlab 
chiqaruvchi va 
sotuvchilar 
Talab 
Bozorda 
namoyon 
bo’lishi 
Taklif
Narx 
Tovar 
nafliligining 
puldagi ifodasi 
Tovar 
qiymatining 
puldagi ifodasi 
Qo’shilgan 
naflilik
nazariyasi
Qiymatning 
turli 
nazariyalari
Mеhnat 
nazariyasi
K.Mеngеr, 
F.Vizеr, 
Е.Bеm-Bavеrk 
Qiymat 
nazariyalari 
asoschilari 
U.Pеtti,
A.Smit, 
D.Rikardo, 
K.Marks 

---

60 
Mehnat nazariyachilari tovarga sarflangan mehnat miqdoriga asosiy e’tiborni 
qaratgan bo‘lsa, marjinalistlar uning nafliligiga e’tibor berib keladilar. Ularning 
biri ko‘proq tovarni ishlab chiqaruvchilar manfaati nuqtai nazaridan tahlil qilgan 
bo‘lsa, ikkinchisi iste’molchi (xaridorlar) manfaati nuqtai-nazaridan qaraydilar. 
Xolbuki tovarning qiymatini va binobarin narxini aniqlashda uning ikki tomoniga 
va sotuvchilar bilan xaridorlar manfaati to‘qnashgan tugunga e’tibor qaratish zarur 
(3-chizma). 
 
Asosiy tayanch tushunchalar 
 
Tovar - biron-bir naflilikka va qiymatga ega bo‘lgan, ayirboshlash uchun 
yaratilgan mahsulotdir. 
Naflilik - tovarlarning kishilarning biron-bir narsaga bo‘lgan ehtiyojini 
qondirish layoqati. 
Almashuv qiymati - bu biror turdagi iste’mol qiymatning boshqa turdagi 
iste’mol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbati. 
Aniq mehnat –muayyan aniq iste’mol qiymatlarni vujudga keltiradigan 
mehnat. 
Abstrakt mehnat - mehnatning aniq shaklidan qat’iy nazar umuman inson 
ishchi kuchining sarflanishi, ijtimoiy mehnatning bir qismi. 
Mehnat unumdorligi - ma’lum vaqt davomida ishlab chiqarilgan mahsulot 
miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt bilan 
aniqlanadi. 
Mehnat intensivligi - mehnatning sarflanish tezligi yoki jadalligi.