U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

6-chizma. Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi muvozanatning klassik 
modeli. 

---

165 
Chizmadan ko‘rinadiki, klassik modelni tuzishda tik o‘q bo‘yicha real foiz 
stavkasi, yotiq o‘q bo‘yicha esa jamg‘arma va investitsiya hajmi ko‘rsatkichlari 
joylashtirilgan. Investitsiya va foiz stavkasi o‘rtasida teskari funksional bog‘liqlik 
mavjud: foiz stavkasi qanchalik yuqori bo‘lsa, investitsiya hajmi shu qadar past 
bo‘ladi va aksincha. Jamg‘arma esa to‘g‘ri, o‘suvchi funksional bog‘liqlikka ega, 
ya’ni foiz stavkasining yuqori bo‘lishi jamg‘arma darajasining ham yuqori 
bo‘lishiga olib keladi. Iqtisodiyotdagi investitsiya va jamg‘arma hajmlari o‘rtasida 
muvozanat (E nuqta)ga erishish uchun foiz stavkasining r
0 
darajasi ta’minlanishi 
lozim. Foiz stavkasi darajasining muvozanat darajasidan chetlanishi (r
1
– past va
r
2 
– yuqori bo‘lgan holatlar) investitsiya va jamg‘arma hajmi o‘rtasidagi 
muvozanatning buzilishiga olib keladi. Foiz stavkasining r
1
darajasida investorlar 
uchun qulay narxlarning vujudga kelishi investitsion resurslarga bo‘lgan talabni 
oshiradi, biroq bunday darajada jamg‘arma uchun rag‘bat pasayib ketadi. Natijada 
investitsion resurslar taqchilligi paydo bo‘ladi. r
2 
darajada esa barcha sub’ektlar 
uchun jamg‘armaning nafliligi oshadi, biroq bunday foiz darajasida barcha 
investorlar ham o‘z faoliyatining foydaliligini ta’minlay olmaydilar. Natijada 
jamg‘armaning ahamiyatli qismi investitsiyalarga aylana olmaydi. 
Keynschilarning investitsiya va jamg‘arma o‘rtasidagi muvozanat modeli o‘z 
tuzilishiga ko‘ra klassik modeldan farq qiladi. Bunda eng markaziy nuqta – 
J.M.Keyns tomonidan jamg‘arma foiz stavkasining emas, balki daromadning 
funksiyasi deb qaralishi hisoblanadi: 
)
(
Y
S
S

. Investitsiya esa, klassik modeldagi 
singari, foiz stavkasining funksiyasi deb olinadi: 
)
(
r
I
I

. Ya’ni, keynscha 
konsepsiyaning asosida jamg‘arish va investitsiya darajalarining boshqa-boshqa 
omillar ta’sirida o‘zgarishi yotadi. Keynscha modelning mohiyatini 7-chizma 
orqali izohlash mumkin. 

---

166 
S,I
S 
E
F
I
F
E I 
0 N F NI