|
Sxemaning parametrlarini aniqlash.
a)quvvat koeffitsiyenti asboblarning ko`rsatishi bo`yicha quyidagi formuladan aniqlanadi:
Vektor diagrammadan tegishli kosinus burchagini o`lchab va uning qiymatini trigonometrik jadvaldan topgandan so`ng, quvvat koeffitsiyent cos ni aniqlash mumkin yoki tegishli to`g`ri burchakli uchburchakning katet va gipotenuzasini mm da o`lchab, ularning nisbatini olish mumkin. Ikkinchi usul aniqrok natijani beradi. cos ning vektor diagrammadan aniqlangan qiymati 3.1-jadvalga yoziladi.
b) burchagi ostsillogrammadan quyidagi tarzda aniqlanadi. Bir davr T ga teng bo`lgan (3600 ning tashkil etuvchisi) kesma o`lchanadi, so`ngra burchakka tegishli kesmani o`lchab, ularning nisbati bo`yicha bu burchakning kosinusi aniqlanadi.
v) zanjirning istagan qsmidagi to`la qarshilik Om qonunidan aniqlanadi:
3.1–jadval
Yuklama хаrакteri
|
O’lchashlar
| Hisoblashlar |
I
|
U
| P |
Cos
|
z
| R |
x
| L | C |
а |
v
|
bo’linma
|
vt
|
diagram
|
Hisobiy
|
om
|
om
|
om
|
gn
|
mkf
|
Aktiv
|
1-reostat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2-reostat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Butun zanjir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Aktiv- induktiv
|
1-reostat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Induktiv g’altak |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Butun zanjir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aktiv-
sig’im
|
1-reostat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| kondensator
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Butun zanjir
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g) butun zanjirning aktiv quvvatidan butun zanjirning aktiv qarshiligi R ni aniqlash mumkin:
bundan
Zanjir ayrim qismlarining aktiv qarshiligi reostat, g`altak yoki kondensatorning tegishli aktiv quvvatlarini yuqoridagi formulaga quyish yo`li bilan topiladi.
d) Butun zanjirning reaktiv qarshiligi x quyidagiga teng:
e) g`altakning induktivligi L ni aniqlash uchun uning induktiv qarshiligi xL ni quyidagi formuladan hisoblanadi:
bu yerda z L - g`altakning to`la qarshiligi
RF - g`altakning aktiv qarshiligi
bu yerda
j) kondensatorning sig`imi C ni aniqlash avvalgiga o`xshash bajarilib, ya'ni sig`im qarshiligi xs aniqlangandan so`ng, uning sig`imi C aniqlanadi
Odatda, kondensatorning aktiv qarshiligi uning sig`im qarshiligidan juda kichik, shuning uchun
deb hisoblash mumkin.
Tekshiruv savollari.
Yuklamaning quyidagicha ulangan hollari uchun tok va kuchlanishning vektor diagrammasini qanday qurish mumkin:
A) ikkita reostat ketma-ket ulanganda,
B) reostat va g`altak ketma-ket ulanganda ,
V) reostat va kondensator ketma-ket ulanganda.
Fazaviy siljish burchagi nima?
Butun zanjirning va zanjir ayrim qismlarining quvvat koeffitsiyenti qanday aniqlanadi?
Reostat, g`altak, kondensator va butun zanjirning aktiv qarshiligi qanday aniqlanadi?
Induktiv va sig`im reaktiv qarshiliklari qanday aniqlanadi?
G`altakning induktivligi va kondensatorning sig`imi qanday aniqlanadi?
4 – TAJRIBA ISHI.
O`ZGARUVCHAN TOK ZANJIRIDA ELEKTR ENERGIYASI ISTE'MOLCHILARINI PARALLEL ULASH.
Ishdan ko`zda tutilgan maqsad.
O`zgaruvchan tok zanjirida Kirxgof birinchi qonunining tatbiq etilish xususiyatlarini aniqlash.
O`zgaruvchan tok zanjirining to`la (Z), aktiv (R) va reaktiv (X) qarshiliklarini aniqlashni o`rganish.
Zanjirning parametrlari–aktiv qarshilik R, induktivlik L va sig`im C ni aniqlashni o`rganish.
Tajriba ishiga tushuntirish.
Bu ishda o`zgaruvchan tok zanjirida parallel ulashning quyidagi ko`rinishlari o`rganiladi:
a) Yuklama aktiv–induktiv qarshilikdan iborat bo`lganda (reostat R va induktiv g`altak L)
b) Yuklama aktiv–sig`im qarshiligidan iborat bo`lganda (reostat R va kondensator C)
v) Yuklama induktiv–sig`im qarshiligidan iborat bo`lganda ( induktiv g`altak L va kondensator C).
Har bir parallel tarmoqdagi tok Om qonuniga asosan quyidagi tartibda aniqlanadi:
a) Aktiv qarshilikli tarmoqdagi tok
bu yerda IR -reostat orqali o`tuvchi tok, a
U-tarmoqning kuchlanishi, v
R-reostatning qarshiligi, om.
b) induktiv g`altakli tarmoqdagi tok
bu yerda IF -g`altak orqali o`tuvchi tok, a
Zf -g`altakning to`la qarshiligi, om
RF-g`altakning aktiv qarshiligi, om
Xf -g`altakning induktiv qarshiligi, om
L- g`altakning induktivligi, gn
-o`zgaruvchan tokning burchak chastotasi ( )
f- o`zgaruvchan tok chastotasi, gn.
v) sig`im tarmoqdagi tok
bu yerda IC -kondensator orqali o`tuvchi tok, a
RC-kondensatorning aktiv qarshiligi, om
Xc-kondensatorning sig`im qarshiligi, om
C-kondensatorning sig`imi, f.
Odatda, kondensatorning aktiv qarshiligi uning sig`im qarshiligiga nisbatan juda kichik bo`lgani uchun kondensatorning aktiv qarshiligini hisobga olmasa ham bo`ladi.
Kirxgofning birinchi qonuniga asosan o`zgaruvchan tok zanjiri uchun tarmoqlanish nuqtasidagi toklarning geometrik yig`indisi nolga teng, ya'ni: yoki
bu yerda I -zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok kuchi (4.1-rasm). Agar zanjirning qismlaridan (parallel shoxobchalaridan) o`tayotgan tok kuchlarining algebraik yig`indisini olsak, u zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok kuchidan katta bo`ladi, ya'ni :
IR+ IF > I
O`zgaruvchan tok zanjirida Kirxgof birinchi qonunining tatbiq etilish xususiyati shundan iborat. Agar zanjir faqat aktiv qarshilikdan (yoki sof induktiv yoki sof sig`imdan) iborat bo`lsa, u holda Kirxgofning birinchi qonuni bu zanjir uchun xuddi o`zgarmas tok zanjiridagi kabi tatbiq etiladi.
O`zgaruvchan tok zanjirida iste'mol qilayotgan aktiv quvvat
P = U I cos
bu yerda cos -quvvat koeffitsiyenti
-zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok bilan kuchlanish orasidagi fazaviy siljish burchagi.
Parallel shohobchalarda iste'mol qilinayotgan aktiv quvvatlar uchun shunga o`xshash ifoda yoziladi:
PR = U IR ( cos R = 1)
PF = U IF cos F
PC= U IC cos
bu yerda PR -reostat iste'mol qilayotgan quvvat, vt
PG –g`altak iste'mol qilayotgan quvvat, vt
PC –kondensator iste'mol qilayotgan quvvat, vt
Butun zanjirning umumiy aktiv quvvati, zanjir qismlari (parallel shoxobchalari) quvvatlarining algebraik yig`indisidan iborat.
3. Ishni bajarish tartibi.
1. Aktiv qarshilik va induktiv g`altakdan iborat bo`lgan sxema yig`iladi. (4.1-rasm).
2. O`qituvchi ko`rsatgan tok qiymatlariga erishilgandan so`ng, tegishli o`lchash natijalari 4.1–jadvalga yoziladi. IR va IG toklari algebraik yig`indisining umumiy tok I dan katta ekanligiga ishonch hosil qilinadi.
3. Aktiv qarshilik va kondensatordan iborat bo`lgan sxemani yig`ib (4.2–rasm), 2–bo`lim bajariladi. Shuningdek IR va IC toklari algebraik yig`indisining umumiy tok I dan katta ekanligiga ishonch hosil qilinadi.
4.1–jadval
Yuklama xarakteri
|
O’lchashlar
|
U
|
I
|
P
|
v
|
a
|
Bo’l
|
vt
| | |
Do'stlaringiz bilan baham: |
