U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 

Marshrutlash strategiyalari. Xabarlar tarmoq orqali qanday 
yuboriladi?
 

Ulanish strategiyalari. Qanday qilib ikkita jarayon xabar 
almashadi?
 

---

215 

Nizolarni hal qilish. Tarmoq bu umumiy resurs. Uni ishlatish 
bo‘yicha ziddiyatli so‘rovlar qanday hal qilinadi?
 
Tarmoqda nomlarni belgilash va ruxsat.
Tarmoqdagi tizimlar 
(mashinalar) nomlarga ega. Xabarlar jarayon raqamlari bilan 
aniqlanadi. Masofadagi tizimda jarayon identifikatori> juftligi bilan aniqlanadi. Tarmoqdagi nomlarga global 
ruxsat uchun domen nomi tizimi (DNS - Domain Name System) 
ishlatiladi, bu mashinalarning nomlanish tuzilishini, shuningdek, 
nomni 
IP 
manzilga 
o‘zgartirishni ta’minlaydi. Internetdagi 
mashinaning domen nomiga misol: tuit.uz bu Toshkent axborot 
texnologiyalari universitetining domen nomidir. Protokol va DNS 
xizmatlaridan foydalangan holda, domen nomlari tarmoqdagi maxsus 
mashinalarning raqamli IP manzillariga aylantiriladi, masalan, 
100.200.150.2.
Marshrutlash algoritmi 
Har bir tarmoq ma’muri uchun marshrutlash jarayoni eng muhim 
ahamiyatga 
ega. 
Marshrutlash 
- 
bu 
aloqa 
tarmoqlarida 
ma’lumotlarning 
yo‘nalishini 
aniqlash 
jarayoni. 
Yo‘nalishlar 
ma’muriy ravishda belgilanishi yoki marshrutlash protokollari 
yordamida olingan topologiya va tarmoq holati to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarga asoslangan marshrutlash algoritmlari yordamida 
hisoblanishi mumkin. Tarmoqlarda marshrutlash uchun maxsus 
tarmoq qurilmalari marshrutizatorlar (routers) ishlatiladi.
Marshrutizator - bu asosan dasturiy ta’minot asosida 
boshqariladigan tarmoqlararo qurilma bo‘lib, ikkita turli xil mahalliy 
tarmoqlar yoki turli xil protokol manzillariga ega bo‘lgan ikkita 
tarmoq segmentlari o‘rtasida trafikni yo‘naltiradi.
Bizga ma’lumki, marshrutlashning statik va dinamik turlari 
mavjud. Kichik tarmoqlarda statik marshrutlashdan foydalanish ayni 
muddao. Ammo tarmoq hajmining ortishi (ya’ni foydalanuvchilar soni 
keskin oshishi) va katta tarmoqlarda statik marshrutlash tarmoq 
ma’murlariga yetarlicha qiyinchilik tug‘diradi. Bunday hollarda 
marshrutlashning dinamik usuli ancha samarali hisoblanadi.