|
Audit
Linux ning Audit tizimi xavfsizlikka tegishli ma’lumotlarni
kuzatib borish usulini taqdim etadi. Oldindan tuzilgan qoidalarga
asoslanib, Audit tizimda sodir bo‘layotgan hodisalar haqida iloji
boricha ko‘proq ma’lumotlarni yozib olish uchun jurnal yozuvlarini
yaratadi. Ushbu ma’lumot muhim siyosat muhitlari uchun xavfsizlik
siyosati va ular tomonidan qilingan harakatlarning buzilishini aniqlash
uchun juda muhimdir. Audit tizimni qo‘shimcha xavfsizlik bilan
ta’minlamaydi; aksincha, undan tizimda ishlatiladigan xavfsizlik
siyosatining buzilishini aniqlash uchun foydalanish mumkin. Ushbu
qoidabuzarliklarni SELinux kabi qo‘shimcha xavfsizlik choralari bilan
oldini olish mumkin. Quyidagi ro‘yhat Audit tizimi o‘zining jurnal
fayllariga yozishi mumkin bo‘lgan ba’zi ma’lumotlarni taqdim etadi:
Hodisaning sana va vaqti, turi va natijasi;
Obyektlar va subyektlar uchun sezgirlik yorliqlari;
Audit sozlamalarini barcha o‘zgarishlari va audit jurnali
fayllariga kirishga bo‘lgan urinishlar;
Barcha turdagi foydalanilgan autentifikatsiya mexanizmlar,
masalan, SSH, Kerberos va boshqalar;
/etc/passwd
kabi
ishonchli
ma’lumotlar
bazasidagi
o‘zgarishlar;
Tizimga ma’lumotlarni yuklash yoki tizimdan ma’lumotlarni
ko‘chirib olishga bo‘lgan urinishlar;
Foydalanuvchi identifikatori, obyekt yoki subyekt yorlig‘i va
boshqa atributlarga asoslangan hodisalarni qo‘shish yoki olib tashlash.
9.2. Windows operatsion tizimi, qurilish tamoyili va ahamiyati
Hozirgi kunda shaxsiy kompyuterdan foydalanuvchilar asosan
qulay grafik interfeysi uchun Windows operatsion tizimidan
365
foydalanishadi. Bundan tashqari, Windows operatsion tizimining
server versiyalari ichki lokal tarmoqlarda ham ko‘plab korxona va
tashkilotlarda
foydalanib
kelinmoqda.
Shaxsiy
kompyuterdan
foydalanadigan
foydalanuvchilarning
85%
asosan
Windows
operatsion tizimidan foydalanadi. Microsoft Windows Microsoft
tomonidan ishlab chiqilgan bir qator operatsion tizimlar va ish stoli
muhitlarini ifodalaydi. Windows operatsion tizimlarining birinchi
versiyasi - MS-DOS, 1985yilda kiritilgan, grafik interfeysga ega edi.
U bir nechta hujjatlarni, kompyuter sichqonchasini qo‘llab-
quvvatlashni, ochiladigan menyuni taqdim etdi va buning hammasi
ranglarda ko‘rish mumkin edi. Windowsning keyingi versiyalari asta-
sekin MS-DOSning apparat va dasturiy ta’minotning funksiyalarini
o‘rnatgan. MS-DOSga kiritilgan barcha o‘zgarishlarni keyinchalik
integratsiyalashgan holda ishlab chiqilgan operatsion tizimni
yaratishga yordam berdi. Hozirgi kunda Microsoft Windows nafaqat
odatdagi qulaylik va ta’sirchan funksionallik tufayli, balki uning
yadrosi va Microsoft Office kabi boshqa dasturiy ta’minot
imkoniyatlari bilan integratsiyalashuv darajasi yuqori bo‘lgani sababli
eng mashhur OTdir. Garchi bunday dasturiy integratsiyani dastlab
xavfsizlik muammolari bo‘lgan bo‘lsa-da, bugungi kunda Microsoft
Windows
nafaqat
shaxsiy
kompyuterlarda,
balki
hisoblash
qurilmasining server versiyalarida ham keng qo‘llaniladi. Eng so‘nggi
Windows 10 operatsion tizimining ishlab chiqarish zanjirida yakuniy
aloqa bo‘ldi, ammo bu uning rivojlanish davrining oxirigacha
mo‘ljallanmagan. Integratsiyalangan operatsion tizim sifatida,
Microsoft Windows-ning barcha versiyalari o‘rnatishdan so‘ng darhol
ishlatilishi mumkin bo‘lgan oldindan o‘rnatilgan dasturiy ta’minot
bilan ta’minlangan. Asosiy matn tahrirlovchisi va kalkulyatori
Windowsning birinchi versiyasida foydalanish uchun taqdim etildi.
Windows 98 Media Payer, Internet Explorer va Outlook Expressni
taqdim etdi. Windows Vista’dan boshlab, DVD Maker foto galereyasi
va Windows 7, 8, 10-da informer gadget’lari bilan tasvirlangan yon
panel paydo bo‘ldi. Ikkinchi Windows XP xizmat paketidan va
Windows Vista-ning ishlab chiqarilishidan boshlab, o‘rnatilgan
xavfsizlik devori xavfsizligi xususiyati (xavfsizlik devori) paydo
bo‘ldi. Zamonaviy Windows operatsion tizimlarida ushbu funksiya
yadro darajasida amalga oshiriladi. Sandbox orqali zararli xatti-
harakatlar tizimdagi beqarorlikka yoki xavfsizlik buzilmasligiga olib
366
kelmaydi, barcha dasturiy ta’minot tizim yadrosidan tashqari, uchinchi
tomon virusga qarshi tizimlarini ham o‘z ichiga oladi. Kompyuterlar
uchun Windows operatsion tizimlarining umumiy foydalanuvchi
versiyalariga qo‘shimcha ravishda, Microsoft operatsion tizimining
server versiyalari, mobil va o‘rnatilgan versiyalarini chiqazdi.
Windows Server tizimi raqobatchilik boshqaruv paketiga ega,
yangilangan xizmatlar, saqlash serverlari, veb-server, media server va
yangi o‘yinchi o‘ylashdan ko‘ra ko‘proq ta’sirchan funksiyalarni o‘z
ichiga oladi. Ushbu paket asosan korporativ foydalanish uchun,
mahalliy tarmoqni boshqarish va turli xil kompyuterlarni o‘z
maqsadlari uchun birlashtiruvchi tashkilotlar uchun mo‘ljallangan.
Windows Mobile PDA va smartfonlar kabi shaxsiy qurilmalar uchun
mo‘ljallangan operatsion tizimlarning bir qatoridir. Microsoft
Windows har kuni yangi xususiyatlar va xavfsizlik yangilanishlarini
chiqaradi. Foydalanuvchilarning ko‘pchiligi ushbu mantiqan tuzilgan
Windows operatsion tizimidagi oilada ishlash imkoniyatidan juda
mamnun. Bundan tashqari, Windows 10-ning eng so‘nggi versiyasi
Microsoft-ga ko‘ra texnologiya dunyosida yangi pog‘ona bo‘ladi.
Windows operatsion tizimi quyidagi imkoniyatlarga ega:
Ko‘p vazifalilik, ya’ni Windows muhitiga o‘tgandan keyin bir
vaqtning o‘zida bir necha dasturlarda ishlash imkoniyati paydo
bo‘ladi. Masalan, hujjatlarni tahrirlash, rasm chizish, hujjatlarni chop
etishga berish, musiqa eshitish va hokazo;
Ma’lumotlar buferidan foydalanish imkoniyati, ya’ni bemalol
grafik muharriridagi yoki elektron jadvaldagi ma’lumotlarni boshqa
dasturlarga qo‘yish yoki aksincha;
Windows muhitida ishlaydigan barcha dasturlarning shriftlari,
drayverlarining printerdan foydalanish va boshqarish tugmalarining
bir xilligi foydalanuvchiga bitta dasturda ishlaganda ikkinchisida
ishlashga oson ko‘nikish hosil qilish imkonini beradi;
Windows operatsion tizimida kompyuter tarmoqlaridan
foydalanish juda qulay, masalan lokal kompyuter tarmog‘ida ishlash
uchun tarmoqli muhit yorlig‘ini ishlatish yetarli;
Foydalanuvchi interfeysining yagonaligi, ya’ni Windows
muhitida oddiydan tortib murakkabgacha dasturlarning barchasida
muloqat oynalarining, menyularining, vositalar panelining va
boshqalarning yagona ko‘rinishga ega ekanligi va hokozo
imkoniyatlarni aytish mumkin;
367
Universal grafika - Windows dasturlarining qurilmalarga va
dastur ta’minotiga bog‘liqsizligini ta’minlaydi;
Ma’lumotlar almashuvi - Windows dasturlararo ma’lumotlar
almashish imkoniyatiga ega;
Windows muhitida elektron pochta va faksdan foydalanish
mumkin va hokazo.
Bundan tashqari Windows operatsion tizimining ko‘plab server
versiyalari mavjud. Ohirgi ishlab chiqilgan versiya Windows Server
2019 hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
