U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Linux da kiritish/chiqarish
Qurilmalarga yo‘naltirilgan Linux fayllar tizimi disk xotirasiga 
ikki kesh yordamida kiradi:

ma’lumotlar virtual xotira tizimi bilan birlashgan sahifalar 
keshida saqlanadi; 

metama’lumotlar bufer keshida saqlanadi, shu bilan birga har 
bir kesh diskning bloki bilan indekslanadi. 
Linux qurilmalarni quyidagi uchta sinflarga ajratadi: 

blokli qurilmalar – to‘la mustaqil, ma’lumotlar o‘zgarmas 
kattalikdagi bloklardan ixtiyoriy foydalanishga ruxsat beradi;

---

359 

belgili 
qurilmalar 
– ular qatoriga barcha boshqa 
qurilmalarning aksariyat qismi kiradi; ular oddiy faylarning 
funksionalligini qo‘llab-quvvatlashi shart emas; 

tarmoq qurilmalari – yadro tarmoq tizimi bilan o‘zaro harakat 
qiladi.
Linuxda qurilmalar drayverlari modulli tuzilishi 9.6- rasmda 
ko‘rsatilgan.
9.6- rasm. Qurilmalar drayverlarining modulli tuzilishi 
Blokli qurilmalar tizimdagi barcha disk qurilmalariga asosiy 
interfeysni ta’minlaydi. Blokli bufer keshi ikki maqsadda xizmat 
qiladi: 

faol kiritish/chiqarish uchun bufer keshi sifatida; 

tugallangan kiritish/chiqarish uchun kesh sifatida. 
So‘rovlar menejeri blokli qurilmaning drayveri yordamida bufer 
tarkibini o‘qish va yozishni boshqaradi.
Belgili 
qurilmaning 
drayveri 
o‘zgarmas 
bloklarning 
ma’lumotlaridan ixtiyoriy foydalanishni qo‘llab-quvvatlamaydi. 
Belgili qurilmaning drayveri turli talab qilinayotgan kiritish/chiqarish 
amallarni bajaradigan funksiyalar to‘plamini ro‘yhatdan o‘tkazadi. 
Yadro belgili qurilmadan faylni o‘qish yoki yozish so‘roviga deyarli 
Fayllar 
tizimi 
Blokli 
qurilmaning 
fayli 
Bufer keshi 
So‘rovlar menejeri 
SCSI menejeri 
SCSI-qurilmalari 
drayveri 
Blokli 
qurilmani 
drayveri
Belgili 
qurilmaning 
fayli 
файли 
Tarmoq 
soketi 
Protokol 
drayveri 
TTY 
drayveri 
Tarmoq 
qurilmasi 
drayveri 
Belgili 
qurilmaning 
drayveri 
Qatorli 
ifodalash 
Foydalanuvchi dasturi 

---

360 
xech qanday oldindan ishlov berishni amalga oshirmaydi, lekin oddiy 
so‘rovni qurilmaning drayveriga uzatadi. Bundan asosiy mustasno – 
bu terminal qurilmalardan (TTY) foydalanishni almalga oshiruvchi 
belgili qurilmalar drayverlarining alohida to‘plami; ular uchun yadro 
standart interfeysni qo‘llab-quvvatlaydi.