U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

HTTP o‘tkazmasi 
7.29- rasmda mijoz va server o‘rtasidagi HTTP o‘tkazmasi 
ko‘rsatilgan. HTTP TCP xizmatlaridan foydalansa ham, HTTP o‘zi 
holatsiz protokol bo‘lib, server mijoz haqida ma’lumot saqlamaydi. 
Mijoz operatsiyani so‘rov yuborish orqali amalga oshiradi va server 
javob yuboradi. 
7.29- rasm. HTTP o‘tkazmasi 
So‘rov xabari
. So‘rovning shakli 7.30- rasmda keltirilgan. 
So‘rov xabari so‘rovlar qatoridan, sarlavhadan va ba’zan asosiy 
qismdan (body) iborat. 
Mijoz 
Server 
So‘rov xabari 
So‘rov qatori 
Sarlavhalar 
Bo‘sh qator 
Asosiy qism 
Javob xabari 
Holat qatori 
Sarlavhalar 
Bo‘sh chiziq 
Asosiy qism 

---

270 
So‘rov qatori
. So‘rov xabaridagi birinchi qator so‘rovlar qatori 
deb nomlanadi. 7.30- rasmda ko‘rsatilgandek, ushbu qatorda ajratilgan 
uchta maydon mavjud. Maydonlar usullar, URL va versiya deb 
nomlanadi. Ushbu uchlikni bo‘sh joy belgisi bilan ajratish kerak. 
Ikkita belgidan so‘ng, yetkazuvchini qaytarish va satr tarjimasidan 
keyin qator tamomlanadi. Usul maydoni so‘rov turini belgilaydi. 
7.30- rasm. So‘rov xabarining formati 
HTTP 1.1 versiyasida, 7.3- jadvalda ko‘rsatilgandek, bir nechta 
usullar aniqlangan. 
7.3- jadval 
Usul 
Harakat
GET 
Serverdan hujjatni so‘raydi 
HEAD 
Hujjat haqida axborotni so‘raydi, lekin hujjatning o‘zini 
so‘ramaydi 
POST 
Mijozdan serverga ba’zi axborotlarni jo‘natadi 
PUT 
Serverdan mijozga hujjatni jo‘natadi 
TRACE 
Kiruvchi so‘rovni akslantiradi 
CONNECT 
Zahiralangan 
DELETE 
Veb sahifani o‘chirish 
OPTIONs 
Mavjud variantlar haqida ma’lumot so‘rash 
Ikkinchi maydon, URL - tegishli veb-sahifaning manzili va 
nomini aniqlaydi. Uchinchi maydon, versiya, protokol versiyasini 
taqdim etadi, masalan, HTTP ning 1.1 versiyasi. 
So‘rov 
qatori 
Sarlavha
satrlari 
Bo‘sh
qator 
Asosiy 
qismi 
Usul m 
M 
m 
m 
m 
URL 
Versiya 
yq 
yq 
yq 
yq 
yq 
su 
su 
su 
su 
su 
Qiymat 
Qiymat 
Qiymat 
Sarlavha nomi 
Sarlavha nomi 
Sarlavha nomi 
O‘zgaruvchan satrlar soni
(faqat ba’zi xabarlarda mavjud) 
m: maydon 
yq: yetkazuvchini qaytarish 
su: satrni uzatish 

---

271