U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 
To‘xtalishlar
 
Kontroller registri bir yoki bir necha bitlarni o‘z ichiga oladi. 
Ularni chiqarish operatsiyasi yakunlanganligini tekshirish va aniqlash 
va 
yangi 
ma’lumotlarni 
qurilmaga kiritish mumkin. 
Davr 
protsessorlarda bajariladi va tekshiriluvchi bit 
so‘rov
yoki 
faol kutish
deb ataladigan ma’lumotlarni uzatish yoki qabul qilish qurilmasi 
tayyorlilik holatida bo‘ladi. Ma’lumotlarni uzatish va qabul qilishga 
tashqi qurilma tayyorligini kutish sababli bir topshiriqli tizimlarda 
uncha katta bo‘lmagan ajratilgan kirishga ruhsat berilgan faol kutish 
ancha vaqtni talab qiladi. 
Bitli holatda qo‘shimcha ravishda ko‘plab kontrollerlar yozish va 
o‘qish uchun registr tayyorligi to‘g‘risida protsessorga xabar berishga 
yordam beradigan to‘xtalishlardan foydalanadi. Kiritish/chiqarish 
kontekstida ko‘plab interfeysli qurilmalar ma’lumotlar tayyorligini 
yoki 
operatsiyalar 
yakunlanganligini 
bildiruvchi 
chiqarishni 
generatsiyalaydi, biroq tizimli shina belgilangan liniyasi ishlaydi. 
To‘xtalishni chaqirish operatsiyasi yakunlanishi natijasida protsessor 
to‘xtatiladi va to‘xtalishlarni qayta ishlash protsedurasi ishga tushadi. 
To‘xtalishlarni 
qayta 
ishlash 
protsedurasi 
kiritish/chiqarish 
yakunlanganligi to‘g‘risida operatsion tizimga axborot beradi. 
Shundan so‘ng operatsion tizim bitlar holatini tekshirishi va takroran 
uzatishda yoki ma’lumotni olingandagi xatoliklarni yo‘q qilishi 
mumkin. 
Kontrollerga 
kiradigan 
to‘xtalishlar 
soni 
chegaralangan. 
Masalan, 
Pentium 
shaxsiy 
kompyuterlarida 
kiritish/chiqarish 
qurilmasiga faqat 15 ta to‘xtalishni kiritishga ruhsat berilgan. 
Kompyuter ona platasiga o‘rnatilgan ayrim kontrollerlar eskirgan. 
Kontroller to‘xtalish signallariga muvofiq o‘rnatilgan birlashtiruvchi 
platalari qismlariga qo‘yiladi va ba’zida qurilma yozuvchi yoki qabul 
qilgich vosita orqali yoqiladi. Agar foydalanuvchi yangi kartani 
o‘rnatsa, u mavjud qurilmalar bilan muammo chiqarmasligi uchun 
to‘xtalishni o‘rnatishni foydalanuvchining o‘zi amalga oshirishi kerak 
bo‘ladi. Ko‘plab foydalanuvchilar buni noto‘g‘ri bajaradilar, tizimni 

---

136 
yuklash bosqichida to‘xtalish liniyasini qurilmaga mustaqil sozlovchi 
BIOS tufayli, avtomatik sozlash mexanizmi (Plug and Play) paydo 
bo‘ldi.