U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Viruslardan himoya 
Ko‘rib turganimizdek, viruslar tizimga zarar yetkazishi mumkin. 
Shuning uchun tizimni viruslardan himoya qilish muhim xavfsizlik 
masalasidir. Ushbu himoyani ta’minlash uchun ko‘pincha antivirus 
dasturlari ishlatiladi. Ushbu dasturlarning ba’zilari faqat ma’lum 
viruslarga qarshi samarali hisoblanadi. Viruslar ham, antivirus 
dasturlari ham murakkablashishda davom etmoqda. Ba’zi viruslar 
boshqa dasturiy vositalarni zararlash orqali o‘zlarini o‘zgartiradilar va 
bu antivirus dasturlariga ushbu virusni aniqlashga imkon bermaydi. 
O‘z navbatida, antivirus dasturlari virusni aniqlashning yagona 
namunasini emas, balki namunaviy oilalarni qidirmoqda. Aslida, ba’zi 
antivirus dasturlari turli xil aniqlash algoritmlaridan foydalanadilar. 
Hozirgi kunda juda ko‘plab antivirus dasturlari mavjud. Ular 
quyidagilar Kaspersky total security, Bitdefender antivirus plus, 
Norton 360 deluxe, Trend micro maximum security, McAfee internet 
security, ESET smart security premium, Microsoft Windows defender 
va boshqalar. 

---

315 
Tizim va tarmoqni himoya qilish uchun xavfsizlik devori 
Ishonchli kompyuterni qanday qilib ishonchsiz tarmoqqa xavfsiz 
ulash mumkinligi haqidagi savolga javob beramiz. Bitta echim 
ishonchli va ishonchsiz tizimlarni ajratish uchun xavfsizlik devoridan 
(Firewall) foydalanish hisoblanadi. Xavfsizlik devori bu ishonchli va 
ishonchsizlar 
orasida 
joylashgan 
kompyuter, 
qurilma 
yoki 
marshrutizator. Tarmoq xavfsizlik devori ikkita xavfsizlik domeni, 
barcha ulanishlarni kuzatib boradi va qayd qiladi. Shuningdek, u 
resurs yoki belgilangan manzilni, resurs yoki resurs porti yoki 
bog‘lanish yo‘nalishi bo‘yicha ulanishni cheklashi mumkin. Masalan, 
veb-serverlar veb-brauzerlar bilan bog‘lanish uchun HTTPdan 
foydalanadilar. Shuning uchun xavfsizlik devori faqat HTTPga 
xavfsizlik devori tashqarisidagi barcha xostlardan xavfsizlik devori 
ichidagi veb-serverga o‘tishga ruxsat berishi mumkin. Firewall – 
tarmoqlararo himoya qilish tizimi bo‘lib, u umumiy tarmoqni ikki va 
unda ortiq qismlarga ajratish, ma’lumotlar paketlarini chegara orqali 
umumiy tarmoqning bir qismidan boshqa qismiga o‘tish shartlarini 
aniqlaydigan qoidalar to‘plamini amalga oshirishga imkon beradi. 
Qoidaga ko‘ra, bu chegara korxonaning korporativ (lokal) tarmog‘i va 
Internet global tarmog‘i o‘rtasida o‘tkaziladi, biroq uni korxonaning 
korporativ tarmog‘i ichida ham o‘tkazish mumkin. Firewall o‘zi orqali 
har bir o‘tayotgan paket uchun qarorni, uni o‘tkazish kerakmi yoki 
tashlab yuborish kerakmi, qabul qilgan holda butun trafikni o‘tkazadi. 
Firewall buni amalga oshirish uchun, u filtrlashning qoidalar 
to‘plamini aniqlab olishi kerak. Umumfoydalanuvchi tarmoq tarafidan 
bo‘ladigan xavflarni to‘sishda Firewall nomini olgan dastur yoki 
qurilma vositalaridan foydalanadi. Odatda Firewall alohida hisoblash 
mashinasida amalga oshirilib, bu mashina orqali himoyalangan 
korporativ tarmoq umumfoydalanuvchi tarmog‘iga ulanadi.
Firewall himoyalangan korporativ tarmoqga kelayotgan va undan 
chiqayotgan axborotni nazorat qiladi. Firewall quyidagi vazifalarni 
bajaradi: 

Ma’lumotlarni filtrlash; 

Ekranlovchi agentlardan foydalanish; 

Manzillarni bog‘lash; 

Hodisalarni ro‘yhatga olish. 

---

316 
8.3- rasm. Firewall orqali himoyalangan tarmoq