U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 UDP 
TCP/SCTP 

---

238 
7.2- rasm. Ulanishsiz iteratsion server 
Serverboshqama’lumotlarjadvallarigaahamiyatbermaydi. 
Ushbudatagramlarxizmatnikutib, 
navbatdasaqlanadi. 
Ularning 
barchasi bitta mijozdan yoki ko‘plab mijozlardan bo‘lishi mumkin. 
Ikkala holatda ham ular kelish tartibida birma-bir qayta ishlanadi. 
Bu maqsadda server bitta tanlangan portdan foydalanadi, bu 
belgilangan port. Ushbu portga kelgan barcha datagramlar 7.2- rasmda 
tasvirlanganidek xizmat ko‘rsatilishini navbatda kutadi. 
Ulanishga – qaratilgan bir vaqtda bajaruvchi server 
TCP (yoki SCTP) dan foydalanadigan serverlar odatda bir 
vaqtning o‘zida bir nechta so‘rovlarni qayta ishlaydi. Bu shuni 
anglatadiki, server bir vaqtning o‘zida ko‘plab mijozlarga xizmat 
ko‘rsatishi mumkin. Aloqa - bu ulanishga yo‘naltirilgan, ya’ni so‘rov 
bir necha segmentlarga kelishi mumkin bo‘lgan va so‘rovlarga 
javoblar bir necha segmentlarni egallashi mumkin bo‘lgan baytlar 
oqimidir. Server va har bir mijoz o‘rtasida aloqa o‘rnatiladi va ulanish 
butun oqim qayta ishlanib tugallanmaguncha ochiq qoladi. 
Ushbu turdagi server faqat bitta portdan foydalana olmaydi, 
chunki har bir ulanish portga muhtoj va ko‘plab ulanishlar bir 
vaqtning o‘zida ochilishi mumkin. Ko‘pgina portlarga ehtiyoj bor, 
ammo server faqat bitta belgilangan portdan foydalanishi mumkin. 

---

239 
Yechim bitta belgilangan port va ko‘pgina qisqa muddatliportlarga 
ega bo‘lishdir. Server ulanish so‘rovlarini belgilangan portda qabul 
qiladi. Mijoz ulanishni amalga oshirish uchun ushbu portga o‘zining 
dastlabki yondashuvini taklif qilishi mumkin. Ulanish amalga 
oshirilgandan so‘ng, server belgilangan portni bo‘shatish uchun ushbu 
ulanishga vaqtinchalik portni tayinlaydi. Endi ma’lumotlarni uzatish 
ushbu ikkita vaqtinchalik portlar o‘rtasida amalga oshirilishi mumkin, 
biri mijoz qismda, ikkinchisi esa server qismda. Endi belgilangan port 
boshqa mijozga ulanishni amalga oshirish uchun bo‘shdir. Bir 
vaqtning o‘zida bir nechta mijozlarga xizmat ko‘rsatish uchun server 
dastlabki jarayonning (parent process) nusxalarini (child process) 
yaratadi. 
Serverda har bir ulanish uchun bitta navbat bo‘lishi kerak. 
Segmentlar mijozdan kelib chiqadi, tegishli navbatda saqlanadi va 
ularga bir vaqtda server tomonidan xizmat ko‘rsatiladi. Ushbu 
konfiguratsiya uchun 7.3-rasmga qarang. 
7.3- rasm. Ulanishga yo‘naltirilgan parallel server