U jamoa bo‘lib harakat ilishga, o‘z shaxsiy manfaatlarini

Futbol

• Futbol (inglizcha foot — „oyoq“, ball — „toʻp“) — sport oʻyini, 2 darvoza (7,32x2,44 m) li maxsus maydon (90-120 x 45- 90)da toʻp bilan jamoa boʻlib oʻynaladi. F. toʻpining ogʻirligi 410-450 g, aylana diametrining uzunligi 68-70 sm, oʻyinning asosiy vaqti 90 daqiqa (45 daqiqadan 2 boʻlim, 12-15 daqiqa tanaffus). Maydonda ikkala jamoada 11 kishidan boʻladi. Oʻyindan maqsad raqib darvozasiga toʻpni oyoq yoki gavda qismlari bilan (qoʻldan tashqari) kiritishdan iborat. Faqat darvozabonlargina qoʻl bilan oʻynashi mumkin (jarima maydonchasida).

• F.ga oʻxshash oʻyinlar miloddan avvalgi Misr va Sharq mamlakatlarida maʼlum boʻlgan, keyin Yevropaga oʻtgan. 1848-yilda Buyuk Britaniyadagi Kembrij un-ti oʻqituvchilari F.ning dastlabki zamonaviy qoidalarini ishlab chiqishgan. 1857-yilda shu mamlakatdagi Sheffild shahrida ilk F. klubi tashkil etilgan. 1863-yilda Angliya F. uyushmasi tuzilib, F. qoidalari tasdiqlangan. 18-asrning oxiri — 19-asrning boshlarida Yevropa va Janubiy Amerika davlatlarida ham F. uyushmalari tashkil kilindi. 1896-yil F. olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritildi. 1904-yilda xalkaro futbol federatsiyasi -FIFA tuziddi. F. Braziliya, Germaniya, Italiya, Argentina, Buyuk Britaniya kabi davlatlarda keng rivojlangan. Pele, Maradona, F. Bekkenbauer, L. Yashin, 3. Zidan, R. Ronaldo va boshqa F.chilar bu oʻyinning jahonda ommaviylashishiga hissa qoʻshishdi.

• Oʻzbekistonda 20-asr boshlaridan zamonaviy F. qoidalari asosida oʻyinlar oʻtkazilgan. 1912-yilda Qoʻqonda birinchi F. jamoasi tuzildi. Keyinroq Fargona, Samarqand, Toshkent, Andijon, Namangan shaharlarida ham F. jamoalari paydo boʻldi. 20-asrning 20-yillaridan mamlakatimizda turli toifadagi musobaqalar (1937-yildan Oʻzbekiston birinchiligi) muntazam ravishda oʻtkazila boshlandi. 1956-yilda Toshkentda „Paxtakor“ jamoasining tashkil etilishi va shu nomdagi stadion qurilishi respublikada F.ning rivojlanishiga turtki boʻldi. 20-asrning 80-yillaridan Oʻzbekistonda F.chilarning yangi avlodini tarbiyalashga kirishildi. M. Qosimov, I. Shkvirin, A. Abduraimov, M. Shatskix Oʻzbekistondagina emas, Osiyo va boshqa qitalarda ham nom qozondilar.

• Agar to‘p urayotgan o‘yinchi to‘pni yuqoriga otgach,
• u gavdaning biron joyiga tegsa yoki ushlansa,to‘p uzatilgan
• hisoblanib,u raqib jamoaga beriladi. To‘p urish huquqini
• qo‘lga kiritgan jamoa o‘yinchilari soat millari bo‘yicha o‘rin
• almashadilar. To‘p o‘yinchilararo oshirilganda yoki hujumkor
• zarbda to‘rga tegsa, xato hisoblanmaydi. Har bir jamoa o‘z
• maydonida to‘pni faqat uch marta uradi, xolos (so‘ngra raqib
• tomonga yo‘naltirishi kerak).To‘pni gavdaning beldan yuqori
• har qanday a’zosi bilan urish mumkin. To‘pga qisqa va
• uzuq-yuluq tegish kerak. To‘siq qo‘yilgandan keyin jamoa uch
• zarb huquqiga ega. Raqib maydoni va to‘rga gavdaning har
• qanday a’zosi bilan tegish xato hisoblanadi.