U. I. Inoyatov

KICHIK KORXONALARDA ASOSIY VOSITALARNING HISOBGA OLINISHI

Kichik korxonalarda asosiy vositalar sotib olinishi, qurilishi va ijaraga olinishi mumkin. Kichik korxonalarda asosiy vositalarning analitik hisobi ikki turda olib boriladi:

1. 
   Ishlab chiqarishga doir kichik korxonalarda asosiy vositalar kimga biriktirilganligiga qarab, o‘sha javobgar shaxs tomonidan «Inventar ro‘yxatida, OS 13 – shaklda yuritiladi.
   
2. 
   Uncha katta bo‘lmagan ishlab chiqarishga doir kichik korxo- nalarda asosiy vositalar, asosiy vositalarning hisobga olish vedomosti 13-1 da yuritiladi.
   

Asosiy vositalarning baholanishi sanoat korxonalaridek uch xil bahoda yuritiladi: dastlabki qiymati, qayta tiklash qiymati, qoldiq qiy- matida.
Asosiy vositalar hisobi 1-vedomost va 4-jurnal orderda yuritiladi.
Asosiy vositalar schyoti boshqa schyotlar bilan quyidagicha aloqada bo‘ladi.

t/r	Muomalalar mazmuni	Schyotlar aloqasi
		D	K
1	Asosiy vositalar bepul olindi	0110– –0190	8530
2	Asosiy vositalar ta’sis etuvchilardan hissa sifatida olindi	0110– –0190	4610
3	Qurib bitkazilgan yoki sotib olingan asosiy vositalar- ning dastlabki qiymati kirimga olindi	0110– –0190	0810 0820
4	Asosiy vositalar ijaraga olinganda ularning dastlabki qiymatiga provodka berildi	0110– –0190	0310
5	Ishlab chiqarishdagi kichik va noishlab chiqarish sohasidagi kichik korxonalarga kirimga olingan asosiy vositalarga quyidagicha provodka beriladi	0110– –0190	0210– –0290
6	Obyekt hisobdan o‘chirildi	0210 0220	0110 0190

7	Asosiy vositalar kichik korxonalarda hisobdan		0110-
	chiqarilganda, sotilganda ularning dastlabki qiymatiga	9210	-0190
	quyidagicha provodka berildi	0210-	9210
		0290	9210
		1010	6710
		9210	6520
		9210	5110
		9210	9310

4. KICHIK KORXONALARDA MATERIALLAR HISOBI

Kichik korxonalarda materiallar aktiv 10-schyotda hisobga olinadi. Moddiy boyliklarning sintetik hisobi haqiqiy tannarxda yuritiladi, ya’ni moddiy boyliklar sotib olish bahosi (ulgurji, chakana, shartnoma va transport-tayyorlov) xarajatlaridan tashkil topadi.
1000-«Materiallar» schyoti boshqa schyotlar bilan quyidagicha aloqada bo‘ladi.

t/r	Muomalalar mazmuni	Schyotlar aloqasi
		D	K
1	Moddiy boyliklar mol yetkazib beruvchilardan keltirildi va schyoti akseptlandi	0110	6010
2	Keltirilgan materiallar uchun QQS hisobga olindi	6010	6410
3	Hisobdor shaxslar tomonidan materiallar sotib olindi va kirim qilindi	1010	4210
4	Moddiy boyliklar ishlab chiqarish uchun berildi	2010	1010
5	Moddiy boyliklar sotildi	9220	1010
6	Moddiy boyliklarni inventarizatsiyasi natijasida kamomad yoki sifati buzilganligi aniqlandi	5910	1010

Kichik korxonalarda qabul qilingan va sarflangan materiallarning hisobi maxsus «Ro‘yxatga olish» vedomostlarida rasmiylashtiriladi. Materiallar xarajatlari to‘g‘risida ayrim korxonalarda har 10 kunda dalolatnoma tuziladi va uni korxona rahbari tasdiqlaydi va barcha kirim, chiqim jarayonlari bo‘yicha hujjatlar buxgalteriyaga topshiriladi.
1000-schyotining hisobi 2-vedomostda 5-jurnal orderda yuritiladi.

5. KICHIK KORXONALARDA MEHNATGA HAQ TO‘LASH HISOBI

Kichik korxonalarda ishchi va xizmatchilarni ishga qabul qilish va bo‘shatish korxonalar Ustavidan kelib chiqqan shartlar asosida yuritiladi. Ishchi va xizmatchilar doimiy ishga mehnat shartnomasi bilan qabul qilinadi. Doimiy ishchi va xizmatchilarga kichik korxonalarning umumiy majlisida belgilangan oylik stavkalar yoki tarif setkasi bo‘yicha ijobiy

rastsenka asosida ish haqi hisoblanadi.
Ish haqi hisobining analitik hisobi sanoat korxonalaridagidek tabel, naryad, raport asosida hisoblashish vedomostlarida yoki har bir xodimning ochilgan shaxsiy kartochkalarida uncha katta bo‘lmagan korxonalarda yillik jurnallarda yuritiladi.
Mehnatga haq to‘lash 6710-passiv schyotda hisobga olinadi. 6710-schyoti boshqa schyotlar bilan quyidagicha aloqada bo‘ladi.