U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi

1 
Государственные закупки в странах ЕС на примере Италии и
Великобритании, http://www.portalzakupok.ru/library/168
87

---

yangilanib boriladi va o‘zida imzolangan shartnomalar haqida 
ma’lumotlami ham saqlaydi. Shartnomalar va mol yetkazib 
beruvchilar haqida yanada toliqroq ma’lumotlar mamlakatlaming 
milliy axborot tizimlarida mavjud, bundan tashqari, davlat xaridi 
ishtirokchilariga axborot va maslahat xizmatlarini ko‘rsatuvchi 
2 0 0
dan ortiq axborot markazlari ham faoliyat yuritadilar1.
El mamlaktlarida xarid faoliyatini tashkil etishning ikkita modeli 
ustunlik qiladi: markazlashmagan va markazlashgan.
Ikkala usul ham barcha rivojlangan mamlakatlarda qo‘llaniUb 
kelinadi. Masalan, Angliyada bu vazifalar Davlat g‘aznachiligining 
zimmasiga yuklatilgan.
Elda ikkala modelning bir vaqtda qo‘llanihshi ko‘proq samarali 
ekanUgini kuzatish mumkin. Masalan, xaridni umumiy boshqarish 
(me’yoriy-huquqiy asoslarni shakllantirish, rejalashtirish, nazorat 
va muvofiqlashtirish) faoliyati Moliya yoki Iqtisodiyot vazirfigi 
tomonidan byudjetni shakllantrishda amalga oshiriladi, xarid esa 
maxsus xarid tuzilmalari tomonidan tashkil etiladi. Angliyada aynan 
shu tizim mavjud bo‘lib, asosiy muvofiqlashtiruvchi organ — 
g‘aznachilikdan tashqari ham, sohaga ixtisoslashgan xarid xizmat- 
lari bor (masalan, National Health Service Supplies — sog'Iiqni 
saqlash milliy tizimi uchun xarid xizmati).
Xaridni tashkil etish bo‘yicha jahon tajribasi shuni ko‘rsata- 
diki, tovarlar va xizmatlami yirik hajmda xarid etishning eng 
samarali shakli bu ochiq tanlovlar (tender) o‘tkazishdir.
Ko‘pchilik rivojlangan mamlakatlar davlat xaridini tashkil etish 
asosida tender savdolari turadi. BMT va Xalqaro Savdo tashkiloti 
kabilar o‘z a’zolariga ushbu turda xaridni amalga oshirishni tavsiya 
etadilar. X alqaro savdo b o ‘yicha BM Tning Komissiyasi 
(YuNSITRAL) davlat xaridini amalga oshirish bo‘yicha asos va 
namuna bo‘lishi mumkin bo‘lgan «Tovarlar va xizmatlar xaridi 
to‘g‘risida»gi namunaviy qonunni taklif etdi2. XST mamlakatlarda 
xaridni tashlril etish bo‘yicha talablar, a’zo mamlakatlar bilan 
k o ‘p to m o n li sh artn o m a la rd a o ‘z aksini to p g an . E l