U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi

Davlat ehtiyojlari uchun qishloq x o ‘ja lik mahsulotlarini xarid
etish
bo‘yicha rasmiy ma’lumotlarning chegaralanganhgi, ushbu 
sohani tahlil etishda kompleks yondoshuvni amalga oshirishni 
qiyinlashtiradi.
Hozirgi paytda Respublikada quyidagi qishloq xo‘jalik 
mahsulotlari davlat xaridining obyektlari sanaladi: paxta xoma- 
shyosi, g‘alla, sholi va ipak pillasi yetishtirish.
2002- yilda, 0 ‘zbekiston Respublikasi moliya vazirligi va 
markaziy bankining «Qishloq xo'jalik ehtiyojlari uchun xarid 
qilinadigan qishloq xo‘jalik mahsulotlari uchun hisob-kitoblarni 
va bo‘nak to‘lovlarni tashkil etish tartibini tasdiqlash haqida»gi 
Qarori kuchga kirdi.
Mazkur qaror davlat ehtiyojlari uchun paxta xomashyosini 
yetishtirishni uzluksiz moliyalashtirishni ta ’minlash va paxta 
tozalash sanoati boshqaruvini takomillashtirish maqsadida ishlab 
chiqilgan. Unga muvofiq, Agrobank yangi hosil uchun bo‘naklar 
berish va yetishtirilgan hosil uchun hisob-kitoblarni amalga 
oshiradi. Davlat ehtiyojlari uchun xarid hisob-kitoblari Moliya 
vazirligi qoshida tashkil etilgan qishloq xo'jalik mahsulotlari uchun 
hisob-kitob Fondi orqali amalga oshiriladi.
Shuningdek, yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan qarorda paxta 
xomashyosi uchun bo‘naklar ajratish va oxirgi hisob-kitoblar
37

---

uchun to‘lovlami fond tomonidan amalga oshirish mexanizmi 
ko‘rsatib o‘tilgan.
Transhlar hajmi mablag‘larga bo‘lgan yillik talab hisob-kitoblari 
ma’lumot orqali aniqlanadi. EMladigan urug'lik chigitlar qiymati 
bo‘naklar hisobidan qoplanadi. Fond o‘zining «Kontraktatsiya va 
paxta uchun hisob-kitoblar Markaz«laridagi hududiy inspektorlari 
va Agrobank hamkorligida mablag‘larni maqsadli ishlatilishini 
monitoringini amalga oshiradi.
Paxta hamda g‘alla sotish va sotib olish sohasida hukumat 
nazorati saqlanib qolgan bo'lsada, hukumat, keyingi yillarda ushbu 
mahsulotlami davlat xaridi baholarini sezilarh darajada oshirdi va 
ushbu mahsulotlami muqobil sotish yo‘llari kengaytirildi.
Respublikada har yili paxta yig‘ish mavsumi oldidan paxta 
xomashyosining davlat sotib olish baholari belgilanadi. 2001- 
yilgacha ushbu baholar Moliya vazirligi tomonidan, 2001- yildan 
boshlab esa Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
Paxta tolasining ulguiji baholari har yili, odatda avgust oyida, 
Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Fermer xo‘jaliklarini 
moliyaviy qo‘llab-quwatlash uchun har yili davlat tomonidan 
yirik miqdordagi mablag‘lar va ajratmalar (assignovaniya) ajratiladi. 
Faqatgina, o'tgan 2008- yilda qishloq xo'jaligining muhim turlarini 
etishtirishga bir trillionga yaqin mablag' yo'naltirilgan. Jumladan, 
paxta ishlab chiqarishga — 800 mlrd., g'alla uchun - 200 mlrd. 
so‘m yo'naltirilgan. 2009-yilda bu maqsadlar uchun 1,2 trln. 
sum mablag‘lar ajratish ko'zda tutilgan1.
Paxta respublika jami eksportining hajmida 12 foiz ulushga 
ega va mamlakat valyuta tushumlarining barqarorligini ta’minlovchi 
muhim omdl hisoblanadi2.
Paxtani eksport qilish uchun, Tashqi iqtisodiy aloqalar, 
investitsiya va savdo vazirligi tomonidan beriladigan maxsus 
litsenziya talab etiladi. Paxta sotishda «Uzmarkazimpeks», 
«Innovasiya«, «Uzprommashimpeks« kabi yirik davlat korxonalari