Tuzuvchilar: ttymi t f. n., dotsent R. S. Razikov ttymi t f. d professor S. S. Sulaymanov ttymi assistant H. M. Komilov Taqrizchilar: t f. n., dotsent

11.5. Hisobot tarkibi
Darsda o`rganilganbirinchi tibbiy yordam ko`rsatish tartib-qoidalari bo`yicha yozma ma`lumot bering.


12 - LABORATORIYA ISHI
Radioaktiv nurlanishlarni o`lchash va aniqlash usullari
Ishning maqsadi: Radioaktiv nurlanishlarni o`lchash usullari, dozimetrik asboblar, ularning tuzilishi, ish printsipi, vazifasi va asboblarni saqlash tartibi bilan tanishish, dozimetrik asbobladan foydalanish bo`yicha amaliy ko`nikmalar hosil qilish.


Mashg’ulot rejasi:
1. Umumiy ma`lumotlar.
2. Radioaktiv nurlanishlarni o`lchash va aniqlash usullari.
3.Dozimetrik asboblarning vazifasi, tuzilishi va ish printsipi.
4. Ishni bajarish tartibi:
- asboblarni ishga tayyorlash;
- gamma-nurlanishni o`lchash;
- beta nurlanishni o`lchash.
5. Hisobot tarkibi.
Kerakli jihozlar: Dozimetrlar: DP-5 (DP-5A, DP-5B, DP-5V), DP-22V, DP-24, DP-23 A, ID-1, ID-11, DKP-50A, DP-70, PK-56 dala kolorimetri.


Topshiriqlar:
1. Radioaktiv nurlanishlar, ularning turlari, inson organizmiga ta`siri, radioktiv zararlanishni o`lchash usullari bilan tanishing.
2. Dozimetrik asboblarning tuzilishi, ish printsipi, zaryadlash qodalari va saqlash tartibini o`rganing.
3. DP-5 dozimetrik asbobini ishga tayyorlang, gamma va beta nurlanishlarni o`lchash tartibi asosida ishni bajaring.
4. Quyida ko`rsatilgan tarkibda hisobot tayyorlab topshiring.
Tayanch iboralar: radioaktiv nurlanish, ifloslanish zichligi, kontsentratsiya, al’fa-nurlanish, beta-nurlanish, gamma-nurlanish, radiatsiya darajasi, nurlanish dozasi, yutilgan doza, dozimetr, rentgenmetr.
12.1. Umumiy ma`lumotlar

Kimyoviy elementlarning stabil (turg’un) va nostabil turlari mavjud. Nostabil elementlarda yadro mustahkamligini saqlash uchun ichki yadro kuchlari etarli emas, shuning uchun bu element yadrolari boshqa element yadrolariga aylanadi. Mana shu aylanish jarayoni radioaktiv parchalanish deb ataladi. Parchalanish payti spontanno yuzaga keladi, uni tezlatish ham, sekinlatish ham, to`xtatish ham mumkin emas.

Radioaktivlik- uning atom tartibi o`zgarishiga olib keluvchi kimyoviy element yadrosining o`z-o`zidan sodir bo`ladigan aylanishi (bir kimyoviy elementning boshqasiga aylanishi) yoki massa sonining o`zgarishiga olib keladi. YAdrolarning bu aylanishi radioaktiv nurlanishlarning chiqishi bilan sodir bo`ladi. Ular korpuskulyar va elektromagnit nurlanishlarga bo`linadi.
YAdro aylanishlarining ikki turi ma`lum-radioaktiv parchalanish va yadro reaktsiyalari.
Radioaktiv parchalanishning quyidagi ko`rinishlari mavjud: