Tushunchalar tahlil

Muqayyad (qaydli) qofiya – Qofiyaning o‘zak tarkibiga ko‘ra farqlanuvchi turlaridan biri. Qaydli qofiya deb ham ataladi. Bunday qofiya turida o‘zak tarkibida qisqa unlidan so‘ng qator undosh keladi. Bunda qisqa unli hazv, raviydan oldin to‘rgan undosh qayd deb ataladi. Muqayyad qofiya forsiy va turkiy she’riyatda u qadar keng qo‘llanilmagan. Mumtoz qofiyaga doir manbalarda muqayyad qofiya haqida ma’lumotlar keltirilmaydi.
Ey ko‘ngul, yor o‘zgalar domig‘a bo‘ldi poybast,
Senga mushkil holatu bizga qatiq ish berdi dast. –
(G‘aroyib us-sig‘ar, 76-g‘azal)
baytida “poybast” va “dast” so‘zlari qofiya, “t” harfi – raviy, “s” – qayd, qisqa “a” unlisi hazv hisoblanadi.

5	Muassas qofiya	Muassas qofiya – Qofiyaning o‘zak tarkibiga ko‘ra farqlanuvchi turlaridan biri. Ta’sisli qofiya deb ham ataladi. Bunday qofiya turida cho‘ziq “o” unlisi bilan raviy o‘rtasida bir undosh va undan keyin bir unli keladi. Cho‘ziq “o” unlisi ta’sis deb, undan keyingi undosh daxil deb, raviy oldidagi qisqa unli esa ishbo‘ deb ataladi. Muassas qofiya haqidagi ma’lumotlar Shams Qays Roziyning “Al-mo‘jam”(1218-1233), Nasiruddin Tusiyning “Me’yor ul-ash’or” (1253) asarlarida keltirilgan. Ushbu asarlarda muassas qofiya raviydan avval keluvchi (moqabli raviy) harflar bilan bog‘liq holda talqin qilinadi.
6	Muqayyad qofiya