Turkmen dilinin

sözleýiş  apparaty

 

diýilýär.

Gep organlarynyň sesleri aýtmakdaky işjeňligi bir meňzeş däl.Çekimli we 

çekimsiz  sesleri 

aýtmakda  esasy  hyzmaty  ýerine  ýetirýän,hereket  etmäge 

ukyply synalarymyza 

işjeň gep organlary 

diýilýär.

Isjeň gep  organlaryna öýken,  owaz perdeleri,  agyz boşlugy,  dil,  dodaklar, 

aşaky  eňek degişli.  Bular çekimlileri  aýtmaga-da,  çekemsizleri  aýmaga-da örän 

işjeň gatnaşýarlar.

Sözleýiş  apparaty  howa  (dem)  bilen  işleýär.  Diýmek  öýken  çekimlini 

aýtmaga-da, çekimsizleri hasyl etmäge-de gatnaşýar

Owaz perdeleri diňe çekimlileri däl, eýsem sonorly hem açyk çekimsizleri 

hasyl etmäge-de işjeň gatnaşýar.

Dil  -   sözleýiş  seslerini  emele  getirmekde  işjeňligi  taýdan  gep 

organlarynyň hemmesindenem tapawutlanýar.

Dil 

sözüniň  türkmen  dili,  rus  dili,  iňlis  dili  ýaly  sözleýiş  guraly 

manysynda  ulanylmagy-da  hut  şonuň  üçindir.  Diliň  kömegi  bilen  agyz 

boşlugynyň göwrümini üýtgedip inçe, ýogyn, giň, dar çekimlileri hasyl edýäris.

Dil  çekimsiz  sesleri  aýtmaga-da  işjeň  gatnaşýar:  t,  d,  ç,  j,  s,  z,  ş,  r,  n. 

Meselem:  çekimsizleri  diliň ujunda,  diliň ortaky böleginde, k,g,ň,h sesleri  diliň 

artky böleginiň gatnaşmagynda hasyl bolýarlar.

Dodaklarymyz