Turkiya davlatining iqtisodiyoti

Turkiya davlatining iqtisodiyoti

Turkiyaning jahon xojaligida tutgan o`rni.

• Mamlakat yer osti qazilma boyliklari hayvonot va o'simlik dunyosi xilma-xil ko'p va rang-barangdir. Masalan: bu yerda foydali qazilmalarning 6700 ga yaqin xili mavjud. Jahondagi surma, simob zahiralarining 25 foizi, xromning 8 foizi, uran rudasining 5,4, misning 4,4 foizi Turkiyaga to'g'ri keladi.

Xo'jaligi:

• 60- 80 yillar boshigacha muddat ichida bozor iqtisodiyotiga o'tishi uchun zamin hozirlash davri bo'ldi. Bu davr Turkiya iqtisodiyotida qisman bo'lsada jonlanish harakterlansada u hamon iqtisodiy inqiroz panjasidan qutila olmagan edi. Inqirozning siyosiy tomoni yechimi 1980 yil sentiyabr oyida amalga oshirilgan harbiy to'ntarishda o'z ifodasini topdi. Harbiylar mamlakatga bir muncha intizom kiritdi. Iqtisodiyotda jonlanish boshlandi. 1983 yilning noyabr oyida o'tkazilgan parlament saylovlari natijasida harbiy dektaturaning tugatilish, davlat tepasiga demokratik kuchlarning kelishi iqtisodiyotning yuksalishiga, ayniqsa ijobiy turtki bo'ldi. Bu mamlakatning bozor iqtisodiyotiga o'tishini tezlashtirdi va o'z yo'lini topishga olib keldiki, bu yil iqtisodiyotda Turkiya modeli nomi bilan mashhur.

Sanoati

• Turkiya sanoati iqtisodiyoti ziddiyatlar majmuidir. Unda to'liq avtomatlashgan gigant korxonalaridan tortib, faqat qo'l mehnatiga asoslashgan iptidoiy kichchik korxonagacha uchraydi. Turkiya sanoatining o'ziga xos xususiyatlaridan biri uning keyingi o'n yilda yuqori sur'at bilan rivojlanayotganligidadir.

Turkiya o'z qazilma boyliklari zaxiralarining ko'pligi va ularni qazib olishi bo'yicha jahonda oldingi o'rinlardan birini egallaydi. Qazilma boyliklarini izlab topish va ishlab chiqarishini tashkil etish asosan davlat qo'lida. Keyingi yillarda Anqara, Qo'niya, Sinop viloyatlarida neft zahiralari, Ergan, Murg'ul, Zara, Bala kabi joylarda mis va ruda konlari topildi.

• Turkiya o'z qazilma boyliklari zaxiralarining ko'pligi va ularni qazib olishi bo'yicha jahonda oldingi o'rinlardan birini egallaydi. Qazilma boyliklarini izlab topish va ishlab chiqarishini tashkil etish asosan davlat qo'lida. Keyingi yillarda Anqara, Qo'niya, Sinop viloyatlarida neft zahiralari, Ergan, Murg'ul, Zara, Bala kabi joylarda mis va ruda konlari topildi.
• Toshko'mir zahiralari miqdori 5,5 mlrd tonna atrofida chamalanmoqda. Ular asosan Qora dengiz yaqinida joylashgan bo'lib, deyarli 200 kmga cho'ziladi.
• Neftni qayta ishlash va kimiyo sanoatida yiliga o'rtacha 2,8-3,0 tonnaga yaqin neft olinadi. Bu esa ichki extiyojini to'la qondira olmaydi. Gaz qazib olish.
• Turkiyada yosh tarmoq bo'lib, 1985 yildan boshlab qazib olinmoqda.