Turkiy guloston yoxud ahloq

ABDULLA AVLONIYNING “TURKIY GULOSTON YOXUD AHLOQ” ASARI

REJA:

1. 
   Abdulla Avloniyning hayoti va ijodiga nazar
   
2. 
   “Turkiy Guloston yoxud ahloq”
   
3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
   

Абдулла Авлоний – буюк шоир, ёзувчи, драматург, педагог, журналист ва халқ арбоби, ўзбек маданияти ва адабиётининг асосчиларидан бири. У ўзбек педагогикаси, драматургияси, миллий театри, журналистикаси, болалар адабиётини янги даражага олиб чиққан.

У 1878 йилнинг 12 июлида Тошкентнинг Мерганча маҳалласида тўқувчи Миравлон ака оиласида дунёга келди. Отаси Миравлон камбағал киши бўлган, шу сабабли Авлоний ёшлигидан ишлаб, пул топишни бошлаган. Уни “Имаратги уста” деб номлашган. Бу ҳақда у ўз таржимаи ҳолида шундай ёзади: 12 ёшимда Ўқчи маҳалласидаги мадрасада таҳсил олганман, 13 ёшимда пул топиб, оиламга ёрдам берганман, қишда эса ўқиганман.
15 ёшидан Абдулла Авлонийнинг шеърлари ёзма манбаларда чопила бошлаган. 1904 йил Авлоний жадидлар бошқарувчиларидан бири бўлган ва жадидчилик мактабини очган, 1909 йил “Жамияти ҳайрия” ташкилотини яратади. 1905-1917 йиллар ўз нашрлари билан босма манбаларда фаол қатнашади, “ўзгариш уруғлари”ни эка бошлайди.
1907 йил Авлоний “Шуҳрат” газетасини очади. Ўқишдан сўнг педагогика билан шуғулланади, янги ўқув тизимига асос солади ва Шарқ ҳамда Ғарб тилларини ўқитиш таклифини беради.
Авлоний биринчи бўлиб жўғрофия, кимё, астрономия ва физика фанларини Туркистон мактабида ўқитиш таклифини беради, у дарслар орасида танаффусларни, ўқувчилар бир синфдан иккинчисига ўтиши орасида имтиҳон топшириш тизимини йўлга қўяди. Шундай қилиб, Туркистондаги таълим тизимини янги босқичга кўтаради.
1895 йилдан эътиборан, Авлоний “Қобил”, “Шуҳрат”, “Ҳижрон”, “Авлоний”, “Сурайё”, “Абулфайз”, “Индамас” каби таҳаллуслар остида ижод қиларкан, фельетонлар ва драматик асарлар ёзади. У ўз халқини таълим олиб, маърифатли бўлишга чорлаган.
1909 йил у жадидчилик услубидаги мактабни очади. Беҳбудий билан биргаликда у “Турон” труппасига асос солишади ва “Падаркуш” пиьесасини саҳналаштиришади. 1917 йил революциядан сўнг “Яшасин халк жумхурияти” шиори билан “Турон” газетасини нашрдан чиқара бошлайди.
Шоир сифатида Авлоний жуда кўп шеърлар ёзган. Унинг “Ўз мамлакатимизда”, “Мактаб” каби машҳур шеърлари халқни маърифатпарварликка чорлайди. Айниқса, “Адабиёт” китоби жуда машҳур.
Абдулла Авлоний 19 аср охирларидан ўзбек халқи орасида кенг тарқалган жадидчилик ҳаракати бошқарувчиларидан бири ҳамда ўзбек болаларининг янги услубдаги мактаби ташаббусчиларидан бири бўлган. Ушбу мактаблар учун дарсликлар ва қўлланмалар ёзган.
Афғонистон халқ таълими вазири бўлиб ишлаган, Совет Иттифоқининг Афғонистондаги элчи-консули бўлган. У Ўрта Осиё университетида дарс берган ва китоблар ёзган.
Абдулла Авлоний 1934 йил 25 август куни Тошкент шаҳрида вафот этган ва Боткина қабристонига кўмилган.