|
3.3.& III-bob bo’yicha xulosa
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, Turkiston o’lkasida sovet hukumatiga
qarshi qurolli qarshilik harakati qatnashchilariga nisbatan olib borilgan ommaviy
qatag’onlik siyosati o‘lkamizning ijtimoiy iqtisodiy hayotini larzaga keltirdi.
Ko‘plab ilm fan fidoyilari va xalq vatanparvarlari qatag‘on qurbonlariga
aylandilar. Sovet mustabid hukumatining ikkiyuzlamachi siyosatiga ko‘r ko‘rona
ishongan ba’zi milliy rahbarlarning fojiali qismati bu fikrni yaqqol tasdiqlaydi.
Jumladan, Sovet hokimiyatining o’lkada yuritgan mustamlakachilik, shovinistik va
imperiyachilik siyosatiga qarshi kurashgan shaxslardan Nazir To’raqulov, Abdulla
Rahimboyev, Turar Risqulov, Fayzulla Xo’jayevlar shular jumlasidan edilar.
Bundan tashqari, mustamlakachilikka qarshi kurash ishiga siyosiy partiyalar va
tashkilotlar ham o‘zlarining salmoqli hissasini qo‘shgan edilar. Xususan, Sho’royi
Islomiya, Ittihodi taraqqiy, Birlik uyushmasi, Milliy istiqlol, Turkiston milliy
birligi» kabi tashkilotlar vatanimiz mustaqilligi uchun kurashdailar va O‘zbekiston
tarixidan o‘chmas iz qoldirdilar.
91
UMUMIY XULOSA
Millatimiz boshiga tushgan erk va ozodlik yo’lida shahid bo’lgan millionlar
vatandoshlarimiz qismatidan, xalq taqdiri bilan o’ynashgan, uni manqurtga
aylantirib, o’zgalar qo’liga qaytarishga uringan siyosiy va tarixiy vaziyatdan
xabardor qilindi. Sovet hokimiyati qurolli qarshilik harakatini bostirish, harakat
qatnashchilarini jismonan yo‘q qilish borasida hech qanday qabixlikdan qaytmadi:
Qurolli harakat qatnashchilariga qarshi kurash uchun dastlab alohida
qo‘mondonlik va front tashkil etilib qizil armiyaning sara kuchlari hamda
zamonaviy qurol yarog‘lardan keng foydalanildi;
Qurolli harakat qatnashchilariga qarshi kurashda siyosiy o‘yinlardan keng
foydalanib, harakat qatnashchilari bo‘lgan qo‘rboshilar orasiga nizo
urug‘lari sochilib, bir-biriga gij-gijlab borildi;
Qurolli harakat qatnashchilarini iqtisodiy jihatdan ham ta’minot
zahiralaridan uzib qo‘yish, oziq-ovqat, kiyim-kechak va dori-darmonlardan
mahrum qilish maqsadida maxalliy axoli orasida ularga yordam berganlarga
ta’qib va ta’ziqni kuchaytirdilar.
Sovet hokimiyati qurolli harakat qatnashchilariga qarshi targ‘ibot va
tashviqotni kuchaytirib avflar e’lon qilish orqali ularni o‘z tomoniga
ag‘darib keyin sekin astalik bilan ularni jismonan yo‘q qilish siyosatini
qo‘lladilar.
Qurolli harakat qatnashchilarini butunlay tashqi dunyodan uzib qo‘yib
ularga chetdan keladigan yordamni ham yo‘q qildilar va ularga g‘oyaviy
ko‘mak beruvchi ichki kuchlarni
ham jismonan yo‘q qildilar.
Prezidentimiz I.A.Karimov “ Tabiatda ham jamiyatda ham vakum bo’shliq
bo’lishi mumkin bo’lmaganidek, mafkura sohasida ham bo’shliq vujudga
kelishiga aslo yo’l qo’yib bo’lmaydi”
116
deya yurtida tarixiy xotira va o’tmishni
to’g’ri va to’la idrok etish esa, shubhasiz, milliy mafkuraning ajralmas eng
116
Islom Karimov jamiyatimz mafkurasi xalqni-xalq millati-millatligi xizmat etsin. Toshkent “O’zbekiston”- 1998
yil. 7-bet
92
muhim olimlaridan biri hisoblanadi.Mana shu omilga tayanib biz o’zligimizni
anglaymiz jahon halqlari orasida tutgan o’rnimizni belgilaymiz, bugungi
kunimizni mazmunli qilishga va kelajagimiz tarixlarini chizishga harakat
qilamiz.
Xulosa shuki har qanday mamlakat har bir millat faqat va faqat to’la
ozodlik, sharoitida, siyosiy, iqtisodiy, manaviy va ruhiy mustaqillik muhitidagina
taraqqiy etishi, dunyo ham jamiyatning to’laqonli a’zosi sifatida o’z mavqeiga
ega bo’lishi, bugungi kuni va istiqbolini erkin belgilashi, haq-huquqlari va
fuqoralarni himoya qilish, amalda, qonun ustivorligiga erishish ma’naviy kamolat
sari qadam qo’yish ajdodlar yaratgan ma’naviy madaniy boyliklaridan
g’ururlanishi yurt tabiati va boyliklariga egalik qilishi ajdodlarining tarbiyachisi
bo’lishi mumkin. Va aksincha imtibdodning harqanday ko’rinishi mamlakat va
millat hayotini shubhasiz izdan chiqaradi siyosiy va ijtimoiy muhitni
barqarorlashtiradi, iqtisodiy munosabatlarni boshi berk ko’chaga olib kirib
qo’yadi, fuqoralardagi milliy g’urur va hamiyatni yemiradi, kishilar ruhiyatida
o’zining kuch qudratiga ko’rayotgan kuni va kelajagiga ishonchsizlik ohir
oqibatda hayotga befarqlik kayfiyatini vujudga keltiradi. Millat or-nomussini
toptaydi.
Men bu ilmiy dessertatsiyamda Turkistonda sho’rolar mustamlakachiligi
istibdodining o’rnatilishi, Turkistoda sho’rolar istibdodining o’rnatilish arafasidagi
tarixiy vaziyat, oktyabr to’ntarilishi. Turkiston o’lkasida sovetlar istibdodining
yo’natilishi,Turkiston Muxtariyatining tashkil topishi, Turkiston muxtariyati
omma tomonidan qo’llab- quvvatlanishi, Turkiston muxtariyatni qonga botirilishi
va tugatilishi, Turkistonda ochorchilik, Turkistonda siyosiy bo’ron Turkiston
muxtor sho’rolar sotsiolistik Respublikasi ( TASSR)ning tashkil etilishi, Turkiston
komfirkasining tashkil etilishi, Osipov isyoni, Turkistonda bolsheviklar yakka
xokimlik tizimining o’rnatilishi haqida batafsil ma’lumot berilib o’tildi.
“ Men fanni ilg’or, tarraqiyot, progres degan so’zlar bilan yonma-yon qabul
qilaman. Fanning vazifasi kelajagimizning shakli-shamoilini yaratib berish
93
ertangi kunimizning yo’nalishlarini, tabiiy qonunniyatlarini, uning qanday
bo’lishini ko’rsatib berishdan iborat, deb tushinaman. Odamlarga mustaqillikning
afzalligini, mustaqil bo’lmagan millatning kelajagi yo’qligini, bu tabiiy bir
qonuniyat ekanini isbotlab, tushintirib berish kerak. Fan jamiyat taraqqiyotini olg’a
siljituvchi kuch, vosita bo’lmog’i lozim”.
117
117
I.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q”. T: “ Sharq”-1998 yil. 25- bet.
94
Do'stlaringiz bilan baham: |
