«turkistonda sovet hokimiyatiga qarshi qurolli qarshilik harakati qatnashchilariga nisbatan qo’llanilgan qatag’onlik siyosati»

Tadqiqot obyekti va predmeti. 
Turkistonda sho’rolar mustamlakaachilik 
istibdodining o’rnatilishi. O’lka xalqlarning milliy istiqlol va ozodlik uchun 
bo’lgan 1917-1930 yillar kurashi tadqiqot obekti sifatida tanlab olingan.
Tadqiqotning maqsadi. 
Dissertasiyaning asosiy maqsadi Turkistonda 
sho’rolar mustamlakachilik istibdodining o’rnatilganligini o’lka xalqlarining 
milliy istiqlol va ozodlik uchun kurashlari asosida, haqqoniy manbalar yordamida 
tadqiq qilishdan iborat.
4
Jo’rayev N. “O’zbekiston tarixi” “Sharq” nashriyoti-matbaa konserni bosh tahririyati 1998 yil 8-bet 
5
Eshov B. “O’zbekistonda davlat va boshqaruv tarixi” “Yangi avlod”, 2012 yil 3-bet 

---

6 
Ilmiy yangiligi.
Dissertasiya mavzusi hozirgi shu vaqtga qadar o’zbek
tarixnavisligi va tarixshunosligida ancha o’rganilgan, bu davrning murakkab, 
ziddiyatli, qarama qarshiliklariga to’la voqealari tadqiq va tahlil etilgan. 
Dissertasiyada ishida esa amalga oshirilayotgan keng ko’lamli ilmiy 
izlanishlarning navbatdagi natijasidek tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy 
ahamiyati. Dissertasiya natijalarining ilmiy ahamiyati shundaki, 1918-1930 
yillarda sovet mustamakachilari tomonidan siyosiy tazyiq o’tkazish 
mustamlakachilik siyosiyatini kuchaytirganligi. Soxtalashtirilgan o’sha davr 
tarixini men yozgan dissertasiya ishi tarixiy voqealarni to’g’ri yoritishda, uni
to’ldirish va aniqlik kiritishda, xolisona baho berishda yordam beradi.
Tadqiqot mavzusi bo’yicha adabiyotlar sharhi. 
Turkistonda sho’rolar 
mustamlakachilik istibdodining o’rnatilishi o’lka xalqlarining milliy istoiqlol va 
ozodligining kurashi mavzusi mustamlakachilik davrida O’zbekiston tarixi 
haqqoniy yoritilmagan. Faqatgina tarixi bir tamonlama yoritib berilgan bu 
muammoning ayrim qirralari qisman o’rganilib chiqilgan. O’zbekiston 
Respublikasi Prizidenti I.Karimov “Turkiston” gazetasi muxbirining savollariga 
bergan javoblarida mustabid sovet tuzimi davriga munosabat bildirar ekan: “Biz 
shu paytgacha ko’proq eski tuzimni tanqid qilish, uni inkor etish bilan band 
bo’ldik. Albatta boshimizdan kechirgan mudhish va mustabid turmushning 
bugungi asoratlarini anglab yetish, yo’limizni to’g’ri belgilab ola bilish bu 
istiqolning dastlabki yillarida biz uchun albatta zarur edi. Ammo faqat o’tmishni 
yozg’irish, inkor etish bilan uzoqqa borib bo’lmaydi.
Shu bois bugun biz ota-bobolarimizga sun’iy ranglar bilan ajratib baho 
bermasligimiz balki ularning hayotini ular yashagan davrning mohiyatini to’g’ri 
tushinishga xarakat qilishimiz lozim”
6
deb ta’kidlagan edi. Madomiki shunday 
ekan his-hayajonga berilmasdan mustabid siyosiy tizim tarixi bilan xalqimizning 
tarixini ajrata bilishimiz, uni xolisona ilmiy asosda yoritish zarur.
6
Karimov I.A. “O’z kelajagimizni o’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz” “Turkiston” 1999 yil 2-fevral. 14-bet. 

---

7 
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda mavzu doirasida mavzu yuzasidan 
ko‘pgina ilmiy tadqiqot ishlari amalga oshirilgan. Jumladan, N. Jo’rayevning 2011 
yilda nashr etilgan “O’zbekiston tarixi” darsligi, B.Eshovning “O’zbekistonda 
davlat va boshqaruv tarixi” nomli qo‘llanmasi, Q. Rajabov tomonidan yaratilgan 
«Farg‘ona vodiysidagi istiqlolchilik harakati: mohiyati va asosiy rivojlanish 
bosqichlari» nomli monografiya, R. Shamsutdinov va Sh. Karimovlar tomonidan 
tayyorlangan «O‘zbekiston tarixidan materiallar», «Vatan tarixi» nomli o‘quv 
qo‘llanmalari, «O‘zbekiston sovet mustamlakachiligi davrida» nomli darslik, R. 
Shamsutdinovning «Istiqlol yo‘lida shahid ketganlar” va boshqalar shular 
jumlasidandir. Ammo, shunga qaramasdan Turkistonda sovet hokimiyatiga qarshi 
qurolli qarshilik harakati qatnashchilariga nisbatan qo’llanilgan qatag’onlik 
siyosati bo‘yicha ma’lumotlar tizimli ravishda tadqiq qilinmagan. Shu sababadan, 
mavzuning dolzarbligidan kelib chiqib, tadqiqot ishini Turkistonda sovet 
hokimiyatiga qarshi qurolli qarshilik harakati qatnashchilariga nisbatan 
qo’llanilgan qatag’onlik siyosatini o’rganishga, tahlil qilishga bag’ishladik.