Turizm va madaniy meros xalqaro universiteti huzuridagi buxoro turizm va madaniy meros texnikumi

MBBTning asosiy vazifalari va xususiyatlari. Ma’lumki, MBBT dasturiy va til vositalarining to‘plamidan iborat bo‘lib, ular yordamida MB ni hosil qilish, yuritish, tahrirlash va boshqa vazifalarni bajarish mumkin. Bunday tizim yordamida operatsiya tizimining ma’lumotlarini boshqarish bo‘yicha imkoniyatlari kengayadi.
8-Mavzu Relyatsion ma'lumotlar boshqarish tizimlari
Reja;

1. 
   Relyatsion ma'lumotlarning modeli tashkil topishi
   
2. 
   Relyatsion ma’lumotlarning bazasi haqida
   
3. 
   Relyatsion ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi
   

Relyatsion ma’lumotlarning modeli kontseptsiyasi 1970 yilda E.F.Kodd tomonidan taklif qilingan bo’lib, u ma’lumotlarni tavsiflash va tasvirlashning amaliy dasturlaridan bog’liq bo’lmasligini ta’minlash masalasini hal qilish uchun xizmat qiladi. Ma’lumotlarning relyatsion modeli asosida “munosabat” tushunchasi yotib, u inglizcha “relation” so’zidan olingan. Ba’zi bir qoidalarga amal qilgan holda munosabatlarni ikki o’lchovli jadval ko’rinishda tasvirlash mumkin. Jadval har qanday odamga tushunarli va qulaydir. Munosabat ustunlari atributlar deb ataladi va ularga nomlar beriladi. Munosabat atributlarining nomlaridan iborat ro’yxatini munosabatlar sxemasi deyiladi.
Relyatsion ma’lumotlarning bazasi - bu o’zaro bog’langan munosabatlar to’plamidir. Har qanday munosabat (jadval) kompyuterlarning xotirasida fayl ko’rinishda joylashtiriladi.
Jadval hamma uchun juda qulay bo’lishi bilan bir qatorda ma’lumotlarni manipulyatsiya qilishning asosiy uch operatsiyasini bajarish uchun noqulaydir, ya’ni tartiblash, indekslarning qiymatlari bo’yicha guruhlash va daraxt ko’rinishidagi parametrlar bilan ishlash.
Jadvalda ushbu uch operatsiya bir-biri bilan chambarchas bog’langan. Bu esa ba’zi bir operatsiyalarni bajarishda ma’lum bir qiyinchiliklarga olib keladi. Masalan, ma’lumotlarni bir parametr asosida tartiblash ikkinchi bir parametr bo’yicha tartiblashni buzib yuborishi tufayli zarur ma’lumotlarni izlab topish operatsiyasi bir parametr bo’yicha osonlashsa, boshqalari bo’yicha qiyinlashtiradi.
Kodd taklif kilgan usulining originalligi shundan iboratki, u munosabatlarga (jadvallarga) tadbiq qilish uchun juda chiroyli qurilgan operatsiyalar tizimini ishlab chiqdi. Ularni amalga oshirsh natijasida bir munosabatni boshqa munosabat orqali hisoblab chiqish imkoniyati paydo bo’ldi. Bu axborotlarni saqlanadigan va saqlanmaydigan (hisoblanadigan) qismlarga ajratish, hamda kompyuter xotirasini tejash zarur bo’lgan paytda axborotlarning saqlanmaydigan qismini saqlanadiganlar asosida hisoblab chiqish imkoniyatini beradi.
Ma’lumotlar bazasida jadvallar orasida munosabatlar o’rnatiladi. Jadvallar orasidagi munosabatlarning to’rtta turi mavjud: bir-birga, bir-ko’pga, ko’p-birga, ko’p-ko’pga.
Bir-birga munosabatning ma’nosi shuki, bitta jadvalning xar bir yozuvi boshqa jadvaldagi faqat bitta yozuvga to’g’ri keladi (mos keladi).
Hammadan ko’p uchraydigan ma’lumotlar bazasidagi munosabatlar turi bu bir-ko’pga munosabat. Ko’p-birga munosabat avval ko’rilgan tur bir-ko’pga munosabat bilan o’xshash. Ob’ektlar orasidagi munosabatlar turi sizning nuqtai nazaringizga bog’liq. Ikkita jadvallar orasida ko’p-ko’pga munosabat hosil bo’ladi, qachonki: birinchi jadvaldagi bitta yozuv ikkinchi jadvaldagi bittadan ortiq yozuv bilan bog’lanishi mumkin bo’lsa; ikkinchi jadvaldagi bitta yozuv birinchi jadvaldagi bittadan ortiq yozuv bilan bog’lanishi mumkin bo’lsa.