132
укувчиларилан бошлаб, то компьютерлар билан
ишлашда катта билим ва
тажрибага эга булган мутахассислс, олимларгача. Шу сабабли хдм электрон
кутубхонанинг интерфейси икки режимда: эндигина компьютерлар билан
ишлашни урганувчилар учун алохида ва компьютерлар билан ишлаш тажрибаси
юкори булган фойдаланувчилар учун алохида булиши керак.
Фойдаланувчиларнинг алохдда категорияси - масофавий таълимнинг
курслари учун материаллар тайёрлайдиган ва электрон кутубхона
материалларидан аудитория машгулотларидан фойдаланадиган профессор-
укитувчилар учун кидирув натижаларини ва ЭТР богланишларни саклаш, бир
марта кидириб топилган ЭТР кайта кидиришнинг олдини олиш, яъни такрорий
кидиришларни бажармаслик имконияти яратилиши керак.
Хар кандай электрон кутубхонада булгани каби таълимга оид электрон
кутубхоналарда хам ахборот ресурслари, метаъмаълумотлар мажмуи ва электрон
хужжатдан иборат булади.
ЭТР тавсифловчи метамаълумотлар электрон
кутубхонанинг предмет
сохасидаги узига хосликларни хисобга олиши керак, яъни метамаълумотлар
тизими таркибига таълим ресурсларини тавсифлаш учун зарур элементларни
кушиш керак. Масалан, LOM метамаълумотлар тизими, аникроги унинг Россия
таълим тизимига мослаштирилгани RUSLOMни келтириш мумкин. Х,ар кандай
ЭТРни аник бир укув курсига боглаш мумкин, бу богловчи элемент
метамаълумотлар
таркибида
акс
этиши
керак.
Укув
курси
хам
каталоглаштирилган ва етари даражада тавсифланган булиши мумкин. Х,ар бир
ЭТР учун узига мос кириш даражаси белгиланиши мумкин: ЭТРга эркин кириш,
руйхатдан утган фойдаланувчилар кириши мумкин, ЭТРга шартнома асосида
кириш мумкин. ЭТРнинг узига хеч кандай чекловлар куйилмайди - у ихтиёрий
куринишда - матнли, аудио ёки видеомаълумотлар,
дастурий комплекс ва
бошкалар булиши мумкин. Аммо, таълимга оид баъзи бир электрон хужжатлар
борки, уларни ажратиб курсатамиз:
Ёппасига укишга мулжалланган оддий матнли хужжат, - бошка электрон
кутубхоналарда кенг таркалган тури (матнлар маколалар, бадиий асарлар,
методик кулланма, маърузалар матнлари ва бошкалар);
Дарс машгулотларида фойдаланиладиган ЭТР - электрон хужжат буйлаб
навигация булишини талаб этувчи ЭТР: масалалар туплами, лаборатория
ишлари, практикумлар; бундай хужжатлар одатда катта хажмли булмайди,
навигация сифатида хужжат мундарижасидан фойдаланиш мумкин. Бундай
холда тегишли булимларни гипербогланишлар билан таъминлаш етарли;
Навигация воситаларининг кенгайтирилган
воситаларини талаб килувчи
катта хажмдаги дарсликлар ва маърузалар матнлари, уларда ахборот кидириш
учун факат мундарижадан фойдаланиш самарасиз, бу ерда аник бир электрон
ресурс таркибидан керакли маълумотларни излашда туликматнли кидириш
воситаларидан фойдаланиш катта самара бериши мумкин; бошка кулай, аммо
кам таркалган воситалардан бири бу - гипер-богланишларли индексларни
шакллантириш
хисобланади, электрон хужжатларни яратишда XML-
технологиялардан фойдаланиш хужжат тузилмасини аник ифодалаш
имкониятини яратадики, натижада каралаётган хужжат буйлаб самарали
133
навигацияни ташкил килиш учун имкониятлар яратилади;
Электрон кутубхонанинг функционал тузилмаси Мураккаб тузилмали ёки
катта хажмли ЭТРнинг бутунлай юклаб олмасдан, унинг баъзи бир кисмларидан
алохида фойдаланиш имконияти булганда, бундай жужжат билан ишлашда,
саклов бирлигига жуда катта чукурликда аналитик ишлов берилади. Анаънавий
кутубхонанинг саклов бирлигидан фаркли равишда таълимга оид электрон
кутубхоналарнинг саклов бирлиги сифатида яхлит бир жужжат ёки
унинг
кисмлари (боб, булим, параграф) каралиши мумкин. Бундай хужжатлар электрон
кутубхона фондига келиб тушганда уларга библиографик ишлов берилади.
Натижада монографик (яхлит нашрга) ва аналитик (хар бир боб, булим,
параграфга ва бошкаларга) метамаълумотлар яратилади. Бундай ёндошув
анаънавий кидирув воситаларидан самарали фойдаланиш имкониятини яратади.
Таълимга оид электрон кутубхонада УММдан самарали фойдаланиш учун,
УММнинг аналитик тавсифи ва кужжатнинг узида самарали навигация воситаси
ишлаб чикилиши зарур.
Do'stlaringiz bilan baham: