Туризм, таълим ва и қ тисодиёт тармо қ лар

BUXORO VILOYATIDA ASALARICHILIKNI RIVOJLANTIRISHNING 
INNOVATSION YO’NALISHLARI 
Doniyorov B.N., o’qituvchi,
Buxoro davlat universiteti 
Qishloq xo’jaligining daromadli sohalaridan biri asalarichilikdir. Asalaridan 
sifatli va shifobaxsh asal bilan birga mum, gulchang, propolis, ya’ni yelimsimon 
modda, ona ari suti, asalari zahri kabi bir qancha biogen moddalar olinadi hamda 
qishloq xo’jaligida, tibbiyotda, tabobatda iste’mol uchun qayta ishlanadi. Bundan 
tashqari o’simliklarning changlanib tur barqarorlogini saqlab qolishda ham, quruqlik-
havo muhitidan makon topgan parda qonotli beminnat yordamchilarning ta’siri 
beqiyosdir. Shuning uchun, bu soha etti xazina tarkibidan barqaror o’rin olgan.
Insonlarning sog’lom turmush tarzini amalga oshirish uchun asalari 
mahsulotlarining o’rni bo’lak. Jumladan, o’rta yoshli sog’lom inson sezgi a’zolarining 
normal ishlashi uchun sutkasiga 60-80 gramm toza asal iste’mol qilishi lozim. Ammo, 
bu ko’rsatgich kishi boshiga Buxoro viloyati misolida 30 gramdan oshmaydi. 
Asalarichilikdan olinadigan biogen moddalarga bo’lgan ijtimoiy-tibbiy ehtiyoj 
kunsayin ortib borayotganli tufayli mazkur amaliy sohani rivojlantirish zarurati o’z-
o’zidan tuShunarlidir.
Buxoro viloyati sharoitida joydori, karpat, karnika, lugustika va boshqa bolari 
zotlari tabaqalashgan turli xildagi paketlarda boqiladi. Shulardan joydori va karpat 
zotlari yaxshi moslashuvchanligi va sermahsulligi tufayli keng arealni egallashga 
ulgurgan. Ba’zi bir tajribali asalarichilar mazkur zotlardan qo’shilgan duragaylarni 

---

523 
olishga ulgurganligi soha istiqbolining bir ko’rinishidir. Bolari oilasida bitta malikasi, 
mingtagacha erkak va bir necha mingta ishchi asalarilar bo’ladi. Buxoro viloyati 
sharoitida bolari boqiladigan bir va ikki xonali paket ko’rinishi quyidagi birinchi 
rasmda ifodalanadi 
1-rasm.
Bir va ikki xonali paketlarning ko’rinishi 
Paketlarda ramkalar soni sakkizta va undan ko’p bo’lishi mazkur bolari 
oilasining yaxshi rivojlanayotganligini bildiradi va undan kutilayotgan birlamchi 
biologik mahsuldorlik barakali bo’ladi. Mazkur oilada malikasi sutkasiga o’z 
og’irligicha tuxum qo’yishga layoqatli bo’ladi. Tuxum qo’yish turg’unligi uyaga 
kelayotgan gulshira va gulchangning muvozanatli miqdoriga bog’liq. Bolari 
tuxumlarining olti qirrali mum kataklarda joylashishi bir-birini tokrorlamaydi. Bu 
holatni 
biotexnologiya 
laboratoriyalarida 
mikrobiologik 
tajribalarda 
petri 
likopchalariga sun’iy oziq muhit yaratib ahamiyatga ega mikroblarni ekich usuliga 
qo’llash yaqin kelajakda biotexnologiya oldida turgan ba’zi muammolarni innovatsion 
yechimi bo’lsa ajab emas. Quyida ikkinchi rasmda bolari tuxumlarining olti qirrali 
mum kataklarda joylashishi beriladi