Туризм, таълим ва и қ тисодиёт тармо қ лар

Used literature: 
1.Learning English through travelling. Using Readers in Language Teaching, - 
London, Oxford University Press. 1995. 
2. Nuttall C. Teaching Reading Skills in a Foreign Language. -Heinemann, 1996. 
p.45 3. Enhancing Your English. Materials and Methods in ILT (2
nd
ed.) Australia: 
Blackwell Publishing.2004. p74-86. 4. English for international tourism U.S.A press 
1999 (p. 40 -56). 
 
O’ZBEK XALQINING OILAVIY HAYOTGA OID UMRBOQIY URF-
ODATLARI 
Atoyeva R.O., 
Buxoro shahri
Ko’p ming yillik tarixga ega bo’lgan o’zbek xalqining asrlar davomida o’ziga 
xos xilma-xil urf-odatlari va marosimlari shakllanib borgan. Ana Shunday urf-
odatlarning ayrimlari turmushga, zamonga qarab unutiladi va yangilari paydo bo’ladi. 
Eng xalqchillari esa avloddan-avlodga o’tib kelib umrboqiyligini saqlaydi.
O’zbek xalqining urf-odatlari turli-tuman va xilma-xil bo’lib, ularning ayrimlari 
oilaviy hayotga oiddir. Masalan bolaning tug’lishi va tarbiyasi bilan bog’liq beshik 
to’yi, xatna qilish marosimi hamda farzandni voyaga yetishi bilan fotiha va nikoh 
to’ylarining o’tkazilishi kabilardir. Shulardan, beshik to’yi – chaqaloqni birinchi marta 
beshikka solish bilan bog’liq bo’lgan marosimdir. Bu eng qadimgi va O’zbekistonda 
eng keng tarqalgan marosimlardan biridir. Odatda bu to’y chaqaloq tug’ilishining bir 
yoki ikki haftaligida o’tkaziladi. Turli viloyatlarda marosim turlicha tarzda o’tkaziladi. 
Ammo barchasida ham beshik va chaqaloq uchun barcha zarur anjomlar chaqaloq 
onasining qarindoshlari tomonidan beriladi. Ular dasturxonga non, shirinliklar va 
o’yinchoqlar qo’yishadi. Chaqaloqning ota-onasiga, uning bobo-buvilariga sovg’alar 
Great things
NEVER 
come from 
Comfort zones. 
COMFORT 
zones. 

---

484 
tayyorlashadi. So’ngra ular bezatilgan beshik, dasturxon va sovg’alarni olib 
mehmonlar bilan birgalikda, karnay-surnay va nog’ora sadolari ostida to’yxonaga yoki 
chaqaloqli uyga kirib borishadi. An’anaga ko’ra olib kelingan beshikni avval 
chaqaloqning bobosi o’ng yelkasiga qo’yadi, keyin o’g’lining o’ng yelkasiga uzatadi, 
u esa beshikni chaqaloqning onasiga beradi. O’tmishda mehmonlarning barcha 
niyatlari toza va yaxshi bo’lishi uchun ular yuziga oq un suradilar. Mehmonlar 
mehmonxona yoki to’yxonada yasatilgan dasturxonga taklif etiladi. Tashrif buyurgan 
mehmonlar sozandalarni tinglab, bazm qilib o’tirishadi. Agar marosim uyda 
o’tkazilayotgan bo’lsa, qo’shni xonada keksa momolar ishtirokida bolani yo’rgaklash 
va beshikka solish marosimi o’tkaziladi. Marosim oxirida mehmonlar bolani ko’rish 
uchun oldiga kirib, unga sovg’alar beradilar va bolaning hayoti shirin bo’lsin deb 
beshikning ustiga qand sepadilar [1].
Farzand voyaga yetib borar ekan, ona unga atab bisot sandig’ini ochadi. Fotiha 
va nikoh to’yi kelajak oilaning poydevoriga asos soladi. Shuning uchun ham, barcha 
tadbirlarga yoshu-qari, erkagu-ayol birdek ishtiyoq bilan kirishadilar. Garchi to’y 
tantanalari bir kunda, bir necha soatda o’tkazilsa ham, to’y bazmini chiroyli o’tishi 
uchun ungacha ancha tayyorgarlik ko’riladi.
Oilada o’g’il farzand voyaga yetganda ota-onasi unga mos keladigan qizni 
topganlaridan so’ng, yigitning xolalari yoki ammalari qizning uyiga uni ko’rish, 
kelinning ota-onalari bilan tanishish uchun biror bahona bilan boradilar. Ularning 
qo’shnilari va tanishlaridan tanlangan qizning oilasi haqida surishtirishadi. Ijobiy javob 
olingandan so’ng qizning uyiga sovchilar borishadi. Sovchilikning asosiy 
marosimlaridan biri fotiha to’yidir. Sovchilar fotiha qilinadigan kunni belgilaydilar. 
Shu kuni qizning uyiga qizning qarindoshlari, mahalla oqsoqoli va qizlar yig’iladi. 
Sovchilar o’zining kelish maqsadini bayon etganlaridan keyin «non sindirish» 
marosimi boshlanadi. Shu paytdan boshlab yoshlar bir-biri bilan bog’langan, fotiha 
qilingan deb hisoblanadi. Fotiha to’yi nikoh tuziladigan va to’y o’tkaziladigan kunni 
tayinlash bilan tugaydi.
Sovchilarning har biriga ikkita non, shirinliklar bo’lgan dasturxon beriladi, 
Shuningdek qiz tomonidan yigitga va unning ota-onalariga sovg’alar berib yuboriladi. 
Sovchilar kuyovning uyiga qaytganidan keyin ularning qo’lidan sovg’alar qo’yilgan 
patnislarni olib, «sarpo ko’rar» marosimini boshlaydilar. Dasturxon odatda ko’p bolali 
ona tomonidan ochiladi. Barcha yig’ilganlar kelining uyidan keltirilgan pishiriqlar, 
shirinliklardan bahramand bo’ladilar. Fotiha to’yidan boshlab to to’yning o’zigacha 
yoshlarning ota-onalari qalin, sep masalalarini va to’y tantanasi bilan bog’liq tashkiliy 
masalalarni hal etadilar.
To’ydan bir necha kun avval qiznikida fotiha marosimi o’tkaziladi, unga qiz 
o’zining yaqinlari va o’rtoqlarini taklif etadi. Nikoh marosimi an’anaviy tarzda 
o’zbeklarning hayotida nihoyatda muhim ahamiyatga ega bo’ladi va ayniqsa tantanali 
nishonlanadi. Umumiy xususiyatlari bo’la turib, u turli viloyatlarda o’zgacha tusda 
bayram qilinadi. To’y kuni kuyovnikida to’y oshi (palov) tayyorlanadi va kelinnikiga 
yuboriladi, u yerda u dasturxonga tortiladi. To’y kuni yoki undan oldinroq masjidning 
imomi ikki yoshga «Xutbai nikoh» ni o’qiydi, Shundan so’ng ular xudo oldida er-xotin 
deb e’lon qilinadi. Imom yoshlarga er va xotinning huquqlari va majburiyatlarini 
tuShuntiradi. Odatda nikoh o’qilganidan so’ng yoshlar o’zining fuqarolik nikohini 

---

485 
qayd etish uchun FHDYOga boradi. Nikoh marosimining asosiy payti kelinning ota-
onasining uyidan kuyovning uyiga o’tishi paytidir.
Ayrim hududlarda kelinni kuyovning uyida kutib olishgandan so’ng haqiqiy to’y 
boshlanadi. Ba’zi hududlarda to’y o’tilgandan so’ng kelin kuyovnikiga 
yuboriladi.To’y tugaganidan keyin kuyov kelinni ikki yosh uchun ajratilgan xonaning 
eshigigacha kuzatadi. Xonada kelinni «yanga» (odatda kelinga yaqin bo’lgan bir ayol) 
kutib oladi, kelin boshqa kiyim kiyib, chimildiq (go’shanga) ortida turib, kuyovni kutib 
oladi. Bir qancha vaqtdan keyin kuyov oshnalari bilan birga xonaga yaqin keladi va 
yanga uni kelin kutib turgan go’shanga oldiga olib boradi.
Kelinning oldiga kirish uchun u kelinni yangadan ramziy tarzda sotib olishi 
lozim, ular savdolashadi va ertalab azonda «Kelin salom» marosimi boshlanadi. 
Marosim boshlanishiga yaqin hovlida kuyovning ota-onasi, barcha yaqin 
qarindoshlari, kuyovning oshnalari va yaqin qo’shnilari yig’iladi. Ularning hammasi 
navabti bilan kelinning oldiga kelib, o’zining tilaklari, sovg’alari va duolarini baxshida 
etishadi. Kelin har bir kishiga beligacha egilib salom beradi. Shu tariqa marosimlar 
tugab, oilaviy hayot boshlanadi.