Туризм, таълим ва и қ тисодиёт тармо қ лар

Adabiyotlar ro’yxati: 
1.
Yvette Reisinger, “International tourism: cultures and behavior 
2.
 
http://irandoostan.com/role-handicrafts-tourism-development/  
3.
 
www.kun.uz 
4.
 
www.lex.uz  
ЎЗБЕКИСТОНДА КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК 
РИВОЖЛАНИШ ХУСУСИЯТЛАРИ 
Набиева Ш., 
Бухоро Банк коллежи
 
Мамлакатимиз иқтисодиётининг барча тармоқлари қатори бугунги кунда 
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолияти ҳам жадаллик 
билан ривожланиб бормоқда. Албатта, халқимиз турмуш фаровонлигининг 
юксалиши айнан кичик бизнес вакилларининг самарали фаолият юритишига 
боғлиқ. Шунинг учун, мамлакатимиз рахбарияти томонидан бу тармоқ 
вакилларини қуллаб қувватлашга қаратилган фармон ва қарорлар қабул қилиниб, 
соҳанинг жадал ривожланиши йулида доимий тажриба ва изланишлар олиб 
бормоқда. Кичик бизнесни ривожлантириш буйича курилган чора тадбирлар 
натижасида жорий йилнинг олти ойи давомида рўйхатга олинган кичик 
тадбиркорлик корхоналар сони шу йилнинг бошига нисбатан 2.9 %га ўсиб, 
уларнинг умумий сони 434.5 мингтани ташкил этди.
Мамлакатимизда тадбиркорлар манфаатларини хар томонлама ҳимоя 
қилиш ҳамда уларни қўллаб қувватлаш борасида амалга оширилаётган ишлар 

---

360 
жуда кўпдир. Айниқса, ягона солиқ тўловининг жорий этилиши, тадбиркорлик 
субъектлари фаолиятининг ривожланишида муҳим аҳамиятга эга. Солиқ 
юкининг камайтирилиши кичик корхоналар фаолиятини янада яхшилаш, 
уларнинг молиявий аҳволини мустаҳкамлашда муҳим ўрин тутмоқда.Бу ўз 
навбатида хозирда фаолият юритаётган кичик бизнес корхоналари сони саноатда 
4.1, қурилишда 6.7, транспортда ва алоқа соҳасида 14.2, бошқа ишлаб чиқариш 
сохаларида 6.7 фоизга ўсишида ўз аксини топмоқда. Ялпи ички маҳсулотда 
кичик бизнес улиши 2007 йил биринчи ярмидаги 38.1 фоизидан 40.2 фоизгача 
ошди.
Мамлакатнтнг ҳар бир минтақаси кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик 
соҳаларини иқтисодиётдаги улушини оширишга алоҳида этибор қаратилмоқда. 
Бунинг самараси шу йилнинг биринчи ярмида 372.1 мингга яқин янги иш 
ўринлари шу жумладан, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасида 203.8 
мингта ёки уларнинг умимий сонига нисбатан 54.8 %, хизмат кўрсатиш ва сервис 
соҳасида 130.2 мингдан ортиқ янги иш ўринлари ташкил этилди. Эътиборлиси 
шуки, бу даврда яратилган иш ўринлари умумий сонининг 35 %ни ташкил 
этмоқда.
Республикамизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини ҳар 
томонлама қўллаб қувватлаш, уларнинг фаолиятини ривожлинтириш орқали 
кенг турдаги халқ истеъмоли молларини ишлаб чиқаришни таъминлашга 
алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Кичик ва ўрта бизнес ривожланиши иқтисодиётни давлат томонидан тартибга 
солишнинг мухим объектларидан бири ҳисобланади. Шунинг учун кўплаб 
давлат иқтисодий сиёсатининг ажралмас қисми саналади. Бунинг сабаби шуки, 
мухим мақроиқтисодий фунқсияларни ҳал этилишига жумладан, милли 
иқтисодиётнинг таркибий қисмини такомиллаштириш; иқтисодий ўсиш 
суръатларини таъминлаш; ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш доирасини 
кенгайтириш; бандликни таъминлаш ва ҳалол рақобат муҳитини яратишга 
хизмат қилади. Шу мақсадда ривожланган мамлакатлар бошқарув тизимида 
кичик ва ўрта бизнесни қўллаб – қувватловчи ҳамда ривожланишини 
таъминловчи махсус қўмиталар ташкил этилган.
Японияда ҳар 10 корхонанинг 9 таси кичик ва ўрта бизнес корхоналари 
ҳисобланиб, улар мамлакат иқтисодиёти юксалишида ўз ўрнига эга. Шу 
мақсадда асосий эътибор унинг ҳуқуқий асосини яратишга бир қатор ҳужжатлар 
қабул қилинган. Булар жумласига кичик ва ўрта бизнес корхоналарга эътибор 
бўйича сиёсат асослари, уларни модернизатсиялашга ёрдам кўрсатиш, кичик 
бизнес фаолиятига раҳбарлик қилиш тўғрисидаги ҳужжатларни киритиш 
мумкин
Кичик ва ўрта бизнесни давлат томонидан қўллаб – қувватлаш кўлами 
ҳар бир мамлакат иқтисодий – ижтимоий ва сиёсий ахволи ҳолатидан келиб 
чиқади. Шунинг учун бу борада аниқ йўл ва кўрсатмалар мавжуд бўлмасада 
мавжуд тажрибага таяниб қуйидаги йўналишларни тавсия этиш мумкин:

Давлат бюджети маблағлари эвазига қўллаб қувватлаш; 

Ҳар хил фондлар ва уюшмалар маблағлари ҳисобига; 

Молия ва кредит тизимида турли имтиёзлар бериш орқали;

---

361 

Ахборотлар билан доимий равишда таъминлаб бориш.
Мамлакатимизда ҳар бир қатор ижобий ишлар амалга оширилди. 
Жумладан кичик ва ўрта бизнеснинг ривожланишига бевосита кўмак берувчи 
уни қўллаб – қувватловчи маҳсус қўмиталар ва кенгашлар, хусусан: 
Ўбекистон 
Республикаси 
Президенти 
ҳузуридаги 
ислоҳатлар 
ва 
инвестисиялар бўйича идоралараро мувофиқлаштирувчи кенгаш; Олий 
Мажлиснинг иқтисодий ислоҳотлар ва тадбиркорлик бўйича қўмитаси; 
Вазирлар Маҳкамасининг реструктуризасия хусусийлаштириш қўмитаси; 
Давлат мулкни бошқаришва тадбиркорликни қўллаб- қувватлаш қўмитаси 
ташкал этилди. давлатларида микромолиялаштириш қуйидаги оммавий 
мақсадларни кўзлайди: иқтисодий жиҳатдан камбағал, аммо фаол аҳоли учун 
муқобил молиявий хизмат кўрсатиш; тадбиркорликни бошлаш учун молиявий 
қўллаб-қувватлаш; мавжуд тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш; якка 
тартибдаги 
тадбиркорликни 
қўллаш. 
Ушбу 
давлатларда 
микромолиялаштириш билан 136 та нодавлат ташкилотлари, 5892 та Кредит 
уюшмалари, 14 та Микромолиялаштириш банклари, 33 та тижорат банклари 
шуғулланади. Уларнинг хизмат кўрсатиш бозорлари бўйича таҳлил қиладиган 
бўлсак, тижорат банклари хизматларининг 73 фоизи, Микромолиялаштириш 
банкларининг 69 фоиз хизматлари шаҳар худудида, Кредит уюшмаларининг 
49 фоиз хизматлари кичик жойлашган. Нодавлат ташкилотлари асосий 
хизматларини (36 %) қишлоқ жойларда кўрсатишмоқда. 
Мамлакат миқиёсида кичик ва ўрта бизнесни давлат томонидан қўллаб 
қувватлаш ҳамда рағбатлантириш дастурини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш 
бу идораларнинг асосий вазифаси ҳисобланади. Мустақилликнинг биринчи 
куниданоқ республикада кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришнинг 
ҳуқуқий асоси ташкил этилишига киришилди. Бунинг асосида Олий Мажлис 
томонидан “Корхоналар тўғрисида”ги Қонун, “Ҳусусий тадбиркорлик 
тўғрисида”ги Низом қабул қилинди. Бундан ташқари республика ҳудида чет 
эл инвесторларининг ҳам кенг фаолият кўрсатишга имкониятлар яратиб 
берилди. Натижада респупликамизда кичик ва ўрта бизнес субъектларини 
давлат томонидан қўллаб қувватлашнинг муайян шакллари яратилди.