Turizm asoslari

qilasiz?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi Qonuni.
2. I. Karimov. 0 ‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish 
yo‘!ida. — Т., 0 ‘zbekiston, 1995,
3. J. Ro‘ziyev. AQSHda tadbirkorlik: ijtimoiy-iqtisodiy va huquqiy 
masalalar. — Т., Fan, 1991.
4. М. Биржаков. Введение в туризм. С. Пб.: Издательский Торговый 
дом. — М., Герда, 2008.
5. Бгатов А.П. Туристские формальности. Учебное пособие. 2007.
6. Воронкова Л.П. История туризма и гостеприимства. Учебное 
пособие. ГРИФ, 2008.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

17 -B O B . T U R IS T IK H U JJA T L A R
17.1. T uristik firmadagi uslubiy ta ’m inot
17.2. Asosiy turistik hujjatlar majmuasi
17.1. Turistik firmadagi uslubiy ta’minot
T u ro p e ra to r to m o n id an tashkil qilingan turistik m ahsulot (tur), 
uning firmadagi majburiy uslubiy ta ’minotini nazarda tutadi. Uslubiy 
ta ’m in o t maxsus texnologik ta ’m inot tayyorlov ko‘rinishida b o la d i, 
u n da b u tu n tu r yoziladi, ya’n i, tu m i ishlab chiqarishda turistlarga 
ko'rsatilad ig an barcha xizm atlar bayon etiladi. Bu esa firmadagi 
ish ch ilam i aniq, operativ va xatosiz ishlashlari uch u n kerak, shu 
b ila n b irg a tu rn i h a r d o im n azo ra t qilish, uni rivojlantirish, 
yuksaltirishga xizm at qiladi.
T u m i texnologik hujjatlashtirish yig‘masi va mundarijasi m e’yoriy 
hujjatlar bilan belgilangan. T u r va uning texnolik hujjatlari m e ’yoriy 
talablaiiga javob berishi shart va iste’molchi huquqiga qaratilgan bo‘lishi 
kerak. U tu r m ahsulotni sertifikatsiyalash davom ida kuzatiladi. 
Texnologik tu r yoki yo‘na!ish turistik papkaning ichida bo‘Iadi.
H a r b ir tu rd a texnologik hujjatlar to ‘plami bo‘lishi shart va ular 
quyidagilardan iborat b o ‘ladi:
1. T u ristik sayohatning yo‘nalishi bo‘yicha texnologik xarita.
2. T u ristik sayohat y o ‘llanm asiga qisqacha ax b o rot varaqa 
(blanka)si («Tur yo‘Ilanma» T U R - 1 shaklidagi odatiy yo‘Uanma 
varaqasi). Bu haqda 17. 2. mavzuyim izda alohida to ‘xtalib o ‘tamiz.
3. B ron (bandlash) varaqasi.
4. M ijoz — turagent o ‘rtasidagi shartnom a varaqasi.
5. Y o‘nalishning axborot-inform atsion m atni (avtobus turlari 
u c h u n ).
6. T u rn in g texnologik xususiyatlari yozmasi (buyurtm a berish 
m u d d ati, transportga buyurtm a, biletlar, ekskursiyalar, m ehm on- 
x o n a la r va o v q atlanish jo y la rin i bandlash; yo‘nalish b o ‘yicha 
transport qatnovi grafigi, kutish va transport almashtirish mumkinligi 
va hokazo).
7. Y o ‘nalish bo‘yicha m a ’lum ot (spravochniy) m ateriallari.
8. T u rist u ch u n m o'ljallangan reklama variantlari va bukletlari.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

9. Prays list (kataloglar). 17.2. m avzuyim izda to ‘x talib o ‘tamiz.
Avtom obil turlarida 0 ‘zbekiston transport vazirligi tasdiqlagan 
yo‘nalish jadvali va xizm at k o ‘rsatish te x n o lo g iy asidan tashqari 
avtobusning texnik m a’lum otlari, kilometraj va avtoyo‘l xususiyatlari, 
avtoyo‘ldagi taqiqlash va chegaralash, yo‘l yoqasid a d am olish va 
ovqatlanish shoxobchalari, s a n to ‘xtash va h o k a z o la r to ‘g‘risida 
avtom obil yo‘nalishi pasporti (xorijiy turlarda y o i h a ra k a t varaqasi) 
tuziladi.
17.2. Asosiy turistik hujjatlar majmuasi
1. Turistik sayohatning y o ‘nalishi b o ‘yicha tex n o lo g ik xarita 
tu rd a g i k o ‘rg azm ali, en g k e ra k li m a ’lu m o tla r v a a x b o ro tla r 
m ajm uasidir. Ba’zi hollarda y o ‘nalishning o ‘ziga xos xususiyatlari 
va turistik xizmatga qarab m a ’lum bir punktlari qoldirilishi mumkin. 
Shuningdek, u turistik korxonalam ing yo‘nalish b o ‘yich a haqiqiy 
im koniyatini ko‘rsatadi h am d a nazorat qilish va u n i kuzatishga 
im koniyat yaratadi.
2. T uristik sayohat y o ‘llanm asiga q isq a c h a a x b o ro t varaqa 
(blanka)si turistik sayohat yoMlanmasi yoki v au ch e rn in g ajralmas 
q o ‘shim chasi b o ‘lib, u turistlarga m o ‘ljallangan y o ‘n alish b o ‘yicha 
o ‘zida zaruriy va qo‘shim cha m a ’lum otlar b o lin m a la rig a ega b o ‘ladi.
A xborot varaqasi quyidagi m a ’lum otlarni saqlaydi:
- turistik sayohat ko‘rinishi va turi, sayohat paytidagi xizmat dasturining 
asosiy majmuasi, yo‘nalishning uzunligi va vaqti, uning (poxod) bo‘limi, 
poxod kategoriyasi va boshqa m a ’lumotlar bo‘yicha ko‘rsatma;
- sayohat trassasi yozuvi, to ‘xtash shoxobchasi, t o ‘xtash vaqti 
va h ar b ir xizm at shoxobchasidagi joylashuv sh a ro itla ri (bino turi, 
xonadagi joylar soni, uning santexnik jihozlari);
- sayohat hududining q isq a yozuvi (e ’tiborga loyiq joylari, joy 
relyefming xususiyatlari va h o kazo ), har bir shoxobchasidagi xizmat 
ko'rsatish dasturi;
- q o ‘shim cha to ‘lovga k o ‘rsatiladigan x iz m atlar m ajm uyi;
- sport inshootlari, m aydonlar, avto to ‘xtov jo y lari, yoMovchi 
yoMlari, suv havzalari, attraksionlar, bolalar o ‘ynash m aydonchalari 
(xonasi), kutubxona, kinozal va hokazolarning m avjudligi va qisqa 
xarakteristikasi;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— tu ristik sayohat boshlanadigan turizm tashkilotining manzili 
va unga yetib borish manzili.
Q o‘shim cha m a’lumotlar majmuasiga tum ing yo‘na!ishi bo‘yicha 
quyidagilar kiradi:
— yosh b o ‘yicha chegirm alar, o ta-o n a va bola, oilaviy qabul 
haqida m a ’lum ot;
— poxodli tu r sayohat b o ‘yicha maxsus m a’lum ot;
— m a ’lum tu ry o k i yo'nalish spitsifikasi va xususiyatlari b o ‘yicha 
m a ’lu m o t va tavsiyalar.
«Tur yo‘llanma» T U R - 1 shaklidagi turistik yo‘llanma q at’iy hisob 
asosidagi varaqa b o ‘lib, mijozga b o ‘lajak tur haqida to ‘la m a’lum ot 
berib, m a ’lum rekvezitlar m ajm uasi yig‘malaridan iborat bo‘ladi. Bu 
yo‘llanm a shakli odatiy bo‘lib, u tur korxonalarga yo‘llanm alam i 
ko‘paytirganda ulami toMdirish imkoniyatini yaratadi va boshqa zaruriy 
m a’lum o lar bilan to ‘ldiriladi. Bu aniq hisob-kitobli varaqa b o ‘lib, 
aholi b ila n n aqd pul hisob-kitobida kassa m ashinalarsiz am alga 
oshirilishi m um kin. Yo‘llanma yozilgan (berilgan) kuni va uni sotilgan 
k u n i u n i b u x g a lter h iso b -k ito b sch y o t(raq am )larid a k o ‘riladi. 
Yo‘llanm a berilganda yirtilgan taloni tu r mahsulotning sotilganligi 
haqidagi m a ’lum otni va kunini tasdiqlovchi hujjat sifatida qoladi va 
QQS (q o ‘shilgan qiymat solig‘i) b o ‘yicha yengilliklar q o ‘llanishiga 
asos bo‘Iadi. N aq d pul bilan hisob-kitob qilinganda yoMlanma asosi 
(koreshog) boshqa hujjatlar bilan saqlanadi.
N aq d pulsiz hisob-kitoblarda korxonada berilgan yo‘llanm a 
asoslari va saqlanishi tashkil qilinishi shart. Yo‘llanm alarning soliq 
inspeksiyasida qayd qilinishi va uning nomerlanish qoidasi qonun 
to m o n id an belgilangan.
3. B ro n (bandlash) varaqasi tu r operatorga turistik m ahsulotni 
tashkillashtirish uchun turist yoki turistlar guruhining vakili b o ‘lgan 
kishining an iq buyurtm asidir. U dastlabki shartno m a sifatidagi 
kelishuv sifatida yozm a ravishda rasmiylashtiriladi.
4. M ijoz — turagent o‘rtasidagi shartnom a varaqasining asosiy 
m ajburiyatiga quyidagilar kiradi:
— tu r o p e ra to r (sotuvchi) h aqida, turizm faoliyatini am alga 
oshirish huq u q in i beruvchi litsenziya haqida, korxonaning huquqiy 
m anzili va b a n k rekvizitlari haqidagi m a ’lumotlar;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— turistik m ahsulotni sotish u ch u n z a ru r ham da turist (xaridor) 
haqida m a’lum ot;
— qabuldagi tu r operator (sotuvchi h am k o ri), shu ju m la d a n , 
litsenziya, huquqiy manzili, b an k rekvizitlari va aloqa telefonlari 
haqida m a ’lum ot;
— turistik mahsulotning iste’m olchilar xususiyatlari, tash rif dasturi 
va sayohat yo‘nalishi, turistlarning xavfsizlik sharoitlari va tu ristik
m ahsulotning sertifikatsiyasi;
— sayohatni boshlanish va tugash sanasi h am d a vaqti, u n ing 
davomiyligi;
— tu ristlam i kutib olish, kuzatish va h am rohlik qilish tartib lari;
— to m o n lam in g huquqi, m ajburiyati va javobgarligi;
— turistik m ahsulotning ch ak an a narxi va uni to ‘lash tartibi;
— guruhdagi turistlarning eng k am (m in im al) m iqdori;
— guruh yig‘ilmaganligi sababli, say oh at boMmasligini tu ristg a 
yetkazish vaqti;
— shartnomani o‘zgartirish va tugatish shartlari, bu savollar bo‘yicha 
kelib chiqqan nizolami muvofiqlashtirish va zararlam i qoplash tartibi;
— turist to m o n id an da’vo xati tu r o p erato r yoki tu r agentga 
turistik m ahsulotning sifati bo‘yicha sh artno m a m uddati tugaganidan 
keyin 20 kun ichida yozma ravishda ta q d im etilishi kerak va ta q d im
etilgan kun dan 10 kun ichida q o n iq tirilm o g ‘i