Turizm asoslari

D . G a lin y a n i
keng om m a u c h u n Parijdan L o n d o n g a uyushtiriluvchi b u n d a y
turlarning tashabbuskori b o ‘lgan. 1829-yiIga kelib say o h atc h ila r 
uchun maxsus tayyorlangan dastlabki y o k! ko‘rsatkich 
K . B a e d e k e r
tom onidan tayyorlangan va nashr qilingan. b o ‘lib, u hozirgi k u n d a 
ham chop etilib, Yevropa b o ‘ylab sayohat qiluvchi tu ris tla ro ‘rtasida 
keng ta rq a lg a n . T e x n ik a ta r a q q iy o ti o m m a v iy t u r i z m n i n g
rivojlanishiga k a tta tu rtk i b o ‘ldi. 18 3 0 -y ild a ja h o n d a b ir in c h i 
tem iryo‘l M an ch ester va Liverpul o ‘rtasida ishga tushib, u am ald a 
sayohat uyushtirishning vaqt chegaralarini o ‘zgartirib yubordi. Ilgari 
haftalab davom etgan sayohatlarni en d ilik da arzim agan h aq toMab 
amalga oshirish h a r b ir kishining q o 'lid a n keladigan b o ‘lib q o ld i. 
Tem iryo‘llar b arch a m am lakatiarda m isli k o ‘rilm agan su ratlard a 
qurila boshladi. 1833-yilda Rossiyada C h erep an o v n in g b irin c h i 
parovozi qurildi. 1842-yilga kelib Angliyada tem iryo‘1 orqali yo‘lovchi 
tashish ko‘rsatkichi 23 million kishiga yetdi. A QSH da 1850-yilga 
kelib 15 m ing chaqirim masofali te m iry o ‘llar qurib bitkazilgan. 
Toshkentda esa birinchi tem iryo‘l 1899-yil Krasnovodsk — T o shk en t 
va keyinchalik 1905-yili T oshkent — O ren b u rg yo‘nalishida ishga 
tushirildi.
Bugungi kunda zamonaviy turizm asoschisi deb tan olingan baptist 
ruhoniysi - T om as Kuk birin ch ilard an b o lib say o h atchilarn in g
ommaviy safar uyushtirishining foydaliligini anglab yetdi ham da 1843- 
yilda o ‘z qavmi uchun dastlabki tem iry o‘l orqali tu m i tashkillashtirdi 
va muvaffaqiyatga erishdi. Kuk 1851 -yili m am lakatning b a rc h a
burchagidan kelgan inglizlarning Parijdagi k o ‘rgazm ada ish tiro k
etishini tashkillashtirib, 165 ming kishini olib kelishga m usharraf b o ‘ldi. 
Ko‘rgazma turlari katta foyda keltirganligi sababli, Kuk Angliyalik 
turistlam ing 1865-yilda Parijga B utunjahon ko‘rgazmasiga o m m av iy
ravishda tash rif buyurishi tashkilotchisi b o ‘ldi. 1856-yildan boshlab
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yevropa bokylab turlar odatiy holga aylandi, Kukning turistik agentligi 
va joylarda uning filiaJJari tuzildi. Turistik kom paniyaning misli 
ko‘rilmagan muvaffaqiyatga erishganligini Kuk turistlarga taklif etgan 
katalogdan 8 mingdan ortiq m ehmonxonalaming o ‘rin olganligi ham 
tasdiqlaydi. 1870-yilda “ Tom as Kuk” turistik firmasi mijozlari soni 
500 ming kishiga yetdi.
Yevropa va A merika q it’alari o‘rtasida m untazam kema qatnovi 
1832-yildayo‘lgaqo‘yilganbo‘lib, 1866-yilda Kuk AQSHgaturistiaming 
dastlabki ikki guruhini jo ‘natadi. Turlar uzoq muddatli bo‘lib, besh 
oygacha davom etgan . T om as Kuk xizm atlaridan foydalangan 
Amerikalik taniqli turistlardan bin Mark Tven bo lib , u oltmish kishidan 
iborat guruh tarkibida ishtirok etgan va keyinchalik bu sayohatni qalamga 
olgan. Tomas Kuk 1872-yilda birinchi bo‘lib sanoat asosida jahon 
bo‘ylab sayohat uyushtirishni taklif qilgan. Dastlabki 20 sayohatchi 
butun jahon bo‘ylab 220 kun davomida sayohat qilganlar. Tomas Kuk 
1892-yilda vafot etdi va uning ishlarini o‘g‘illari va sheriklari davom 
ettirishgan. Kompaniya o ‘z faoliyat sohasini kengaytirib, yirik moliyaviy 
institutga aylangan va sayohatchilar uchun yo‘l cheklari chiqara 
boshlagan. Bu esa o‘z mohiyatiga ko'ra asr ixtirosi — xavfsiz pullar edi. 
Bugungi kunda “Tom as Kuk” kompaniyasi butun dunyoda 12000 
dan ortiq turistik agentliklarga ega bo'lib, yiliga 20 milliondan ortiq 
turistga xizmat ko‘rsatadi.
Zam onaviy sam olyotlarning ixtiro qilinishi bilan bir hududdan 
ikkinchi bir hududga yer aylanishi tezligidan tezroq yetib borish 
im konini berdi. N atijad a sayohatchilar boshqa soat m intaqalariga 
ta sh rif buyura oldilar. K osm ik sayohatlarda vaqt samarasi yanada 
yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Sayohatlardan hayot faoliyatining alohida jozibador usuli sifatida 
yangi
shakl - turizm ajralib chiqib, u o ‘ziga xos xususiyatlar va 
xislatlari bilan tavsiflanadi. Turizm ni sayohatlardan ajratib turuvchi 
asosiy jihati bu u n in g tashkiliy jihatdan yo‘lga q o ‘yilganligida, 
maqsadli va om m aviyligidadir.
Boshqa odam lar orasidan alohida ajralib turish, birinchi b o ‘lish 
istagi sayohatchilar orasida yaqqol ajralib turadi. Inson faoliyatining 
boshqa sohalariga qaraganda bunda o kzini ko‘rsatish imkoniyati 
k o ‘proqdir. Kim eng yuqoriga chiqadi va uzoqroqqa boradi, kim
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kishilar xayoliga kelmagan, ularni hayron qoldiradigan ishlarni qiladi
— rekordchi-sayohatchilarning fantaziyasi chegaralanm agan b o ‘lib, 
G innesning rekordlar kitobida bunday yutuqlarga alohida b o ‘lim 
ajratilgan.
1913-yilda velosipedda b u tu n dunyoni aylanib chiqib, bunda 50 
m ing km yo‘l bosgan va 52 ta pokrishka, 36 ta kam era, 9 ta zanjir, 
9 ta pedal, 4 ta egar, 2 ta rul va hokazolarni alm ashtirgan ham da 
«Brilliant Yulduz» belgisi bilan m ukofotlangan A nisim Pankratovni 
turistlar toifasiga em as, balki aynan say oh atch ilar qatoriga kiritish 
m um kin. Shuningdek, u ch yil (1928—1931) ich id a sobiq SSSR 
chegaralari bo‘ylab velosipedda aylanib chiqqan G leb Travinni ham
sayohatchilar qatoriga kiritish m um kin. Bir n ech a yil m obaynida 
«Tatra» avtomobillarida sayyoram izning b arch a q it’alari b o ‘ylab 
sayohat uyushtirgan chexoslavakiyalik sayo hatch ilar Iiji G anzelka 
va Stanislav Zigm udlarni tu ristla r toifasiga kiritish yanada qiyin. 
U lam ing qit’alararoyo'nalishi «Tatra» konsemi tom onidan moliyaviy 
va texnik ta ’m inlangan b o ‘lib, u firm aning rek lam a m aqsadlariga 
xizm at qilgan. Amalda bu texnika sinovchilarining norm al va haq 
to ‘lanuvchi xizmati b o ‘lgan.
G innesning rekordlar k ito b id a bo shq alarn i h ayro n qoldirish 
niyatida uyushtirilgan sayohat va jasoratlarga k atta jo y ajratilgan. 
Jessi Rosdayl ismli b irsh a x s dunyodagi ko‘p m am lakalarda b o lis h
va o ‘z hujjatlariga barcha m am lakatlar chegara xizm atlari shtam pini 
q o ‘ydirishni maqsad qilib olgan, buning u ch u n u 2.627.766 km
m asofani bosib o ‘tgan va 215 ta m am lakat chegarasini kesib o ‘tgan 
h am d a buning uchun G in n e s diplom iga sazo v o r b o ‘Igan. Biroq 
buning uchun unga Illinoys (A Q SH shtati) m aktabidagi o ‘qituvchilik 
o ‘m ini tashlashga to kg‘ri kelgan. M issioner Alfred U oldern (A Q SH ) 
o td a sayohat qilishni m aqsad qilib q o ‘ygan va 424.850 km masofani 
(bitta yoki bir nechta ekanligi n o m a ’lum) o td a bosib o ‘tgan. Bunda 
u 16 mingdan ortiq m a’ruza o ‘qigan. Piyoda, ch an g ‘ida, velosipedda, 
avtom obilda, tem iryo‘1, avia va dengiz tran sp o rtid a sayohat qilish 
bo‘yicha ham rekordlar o‘rnatilgan. Biroq, u larn in g ak sariy at qismi 
insonning mukammalligini isbotlash va qo'yilgan m aqsadga erishish 
y o ‘lid a b a rc h a q iy in c h ilik la r n i y en g ib o ‘tis h u c h u n o g ‘ir 
m ehnatlardan iborat b o ‘lgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Hattoki, kosmosda - oyga qo‘nuvchi, yer orbitasi atrofida parvoz 
qiluvchi k o sm o n av tlar (ularni h a m sayyohlar qatoriga kiritish 
m um kin) ham rekord o ‘rnatishga intiladilar. Kosmosga birinchi 
b o ‘Iib parvoz qilgan odam , birinchi kosmonavt ayol, parvoz uzunligi, 
balandligi va uzoqligi, oy sathida Lunoxodda sayr qilish uzunligi va 
boshqa bir q a to r faktlar rekord qayd etishga asos b o lad i.
S ayohatlar va turizm ning bir-biridan farqlarini ko‘rib chiqishda 
ushbu faoliyatning maqsadlari va moddiy ta ’minotiga to'xtalib o ‘tish 
joiz. Sayohat va ekspeditsiyalarning aksariyat qismi m a’lum bir 
m aqsadiar (savdo, fan, yangi yerlarni ochish, mahsulot reklamasi 
va hokazo)ga xizm at qilib, m anfaatdorshaxslar, tashkilotlar, davJat 
va xususiy ja m g ‘arm alar tom o n id an moliyalashtiriladi. M asalan, 
Afrikani zab t etib, Zam bezi daryosidagi Viktoriya sharsharasini 
ochgan buyuk David Livingston m issionerlikjam g‘armalari hisobiga 
sayohat qilib, asosan mahalliy aholini xristian diniga jalb qilish 
bilan shug‘ullangan va ahyon-ahyonda geografik ixtirolar qilib turgan.
Savohatchi — bu birinchi navbatda, agar ta ’bir joiz b o ‘lsa kasb 
b o ljb , od am larn in g kun ko‘rish m anbai yoki sayohatda ishtirok 
etuvchilam ing turm ush tarziga aylanishi mumkin. Bu esa faoliyatning 
maqsadi b o lib , turizm maqsadlaridan farq qiladi. Shunday sayohatlar 
ham borki, ularni kasb ham deb bo‘lmaydi. Bunday sayohatlar 
e ’tiq o d b ila n b o g ‘Iiq. M asalan , Im om Buxoriyni olaylik. U 
payg‘am b arim iz M uham m ad alayhissalomning hadislarini to ‘plash 
m aq sadid a H ijo z, M akka, M ad in a, Toif, Jidda, Basra, K.ufa, 
Bag‘dod, Shorn, Misr, Balx, Hirot, Nishopur, Ray, Jibol shaharlarida 
b o ‘lib, o ‘ta m a sh aq q a tli ta rz d a fidoyilik ko‘rsatgan. B unday 
m isollarni Im o m Term iziydan ham topish mumkin. Bahovuddin 
N aqshband, A m ir Tem ur, M irzo Ulug‘bek, Bobur Mirzo va boshqa 
ko'p lab sarkard a, allom a, ahli donishlarim izning o'zga yurtlarga 
o ‘z m a q sa d la rin i am alga o sh irish u ch u n borganliklarini ham
sa y o h a tla r q a to rig a k iritish im iz m um kin. Afsuski, m usu lm o n
b o ‘lm agan m utaxassislar tom onidan yozilgan birorta adabiyotda 
ularning ismi shariflari ko‘rsatib o ‘tilmagan.
V aqt in son n ing im koniyatlarini sezilarli darajada o ‘zgartirib 
yuborgan. Bugungi kunda bo‘sh vaqt va yetarli mablag‘ga ega bo‘lgan 
deyarli h ar bir shaxs jahon bo‘ylab havo sxarida yoki boshqa transport
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

vositalarida sayr qilishi, dunyoning inson oyog'i yetm agan nuqtalariga 
ta s h rif buyurishi m um kin. Sarguzashtli tu rizm g a ixtisoslashgan 
turistik firm alar Janubiy A m erika, Afrika va Osiyo b o ‘yiab maxsus 
tayyorlangan avtomobillarda uzoq muddatli (30 haftagacha) qit’alararo 
sayohatlarni tak lif qilm oqda. Buyuk yangi y er ochuvchiiarning 
yo‘nalishlarini takrorlovchi, narxi 50 ming A Q SH dollariga teng 
b o ‘lgan 190 kunlik dengiz sayohatlari ham ta k iif etilm oqda.
S h u ia rd a n k elib c h iq ib a y tis h m u m k in k i, tu riz m — bu 
sa v o h a tla rn in g b ir turi boM sa-da. (biz v u a o rid a av tib o ‘tgan 
tavsifnomaga asosan) odam larning turli h ududlarea tash rif buvurishi 
b o ‘lib. un da ishtirok etu v ch i shaxs m a q sa d la ri. v o ‘nalishi va 
h a r a k a tla n is h v o s ita la rid a n a a t ’i n a z a r tu r i s t d e b a ta la d i. 
Sayohatlardan farqli ravishda, turizm iqtisodiyot va siyosatning kuchli 
t a ’siriga uchrovchi toifadir.
T urizm ning o ‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiq qan holda 
turistni dengizchi, kosm onavt, biznesm en, natu ralist va hokazo deb 
atash m um kin. Statistikada sayohat qiluvchi shaxs visitor deb ataladi. 
Tashrif buyuruvchilartunovchi, ya’ni, vaqtinchalik b o ‘luvchi joylarda 
hech b o lm asa bir kecha yotib qoluvchilar va b ir kunlik (24 soatgacha 
b o ‘luvchi) turistlarga b o ‘linadi.
Turizm bu:
a) turistlar tom onidan am alea oshiriluvchi. aniq belgilangan 
turistik m aasadlarga eea o m m aviv savo hatlar tu ri. v a’ni turistning 
faolivatidir:
b) bundav sayohatlarni uvushtirish va am alea oshirish boWicha 
turistik faolivatdir. Bunday faoliyat turli xil turistik sanoat korxonalari 
va ular bilan bog‘liq tarm o q lar to m o n id an am alg a oshiriladi.
X o‘sh, turizm qadim da h a m mavjud b o ‘lganm i? - degan haqli 
savol tu g ‘ilishi, tabiiy. Bu savolga javob ju d a oddiy: maqsadi va 
am alga oshirishning tashkiliy shakliga ko‘ra tu riz m sifatida ko‘rib 
chiqilishi m um kin b o lg a n sayohatlarni q ad im d an bilisli m um kin. 
0 ‘rta asrlarda esa diniy-ziyoratchilar guru h larin i kuzatib borish 
bo‘yicha tashkillashtirilgan faoliyatning boshlanishi k o ‘zga tashlanadi. 
Bu jarayonlarni detalli ravishda k o ‘rib ch iq q an d a ularni turizm ga, 
yanayam to ‘g‘rirog‘i, tu riz m ibtidosiga b o rib ta q ash m um kin. 
H ozirgacha Tom as Kuk tu riz m n i tashkillashtirganligi uchungina
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bu faoliyatning asoschisi sifatida ta n olinadi. N im a, haj va um ra 
ziyoratini tashkillashtirgan tashabbuskorlar o ‘sha vaqtlarda boMgan 
em asm i? A lbatta bo lg an . Bunday ziyoratlarga ham o d am larg u ru h - 
guruh boMib borishgan. O ta-bobolarim iz ularni uyushtirishgan. 
Kimlardir shunday ishlarga bosh boMgan. Yoki, savdogarlikni olaylik, 
ayniqsa, «Buyuk ipak yo‘li» tarixida bunday ishlarni tashkil etgan, 
s a v d o g a rla rn in g o m o n -e s o n m a n z illa rig a y etib b o ris h la rin i 
tashkillashtirib bergan kishilarboMmaganmi? BoMgan, albatta. Balki, 
ular m ingboshi, yuzboshi, ellikboshi tarzida atalgandir. M ana shular 
tufayli ushbu sayohatlar, ta ’b ir jo iz bo‘Isa, turizm faoliyati am alga 
oshirilgan. Bizning galdagi vazifamiz shunday zahmatkash kishilarni, 
sayohat (turizm ) ishi tashkilotchilarini eski manbalardan izlab topish 
va uni xalqim izga yetkazishdir.
T urizm X IX asrning oxiriga borib shakllangan bo‘Isa-da, faqat 
XX asrga keiib u jadal suratlarda rivojlandi ham da texnika va 
texnologiyalarning rivojlanishi, jam iyat munosabatlarining yuksalishi 
natijasida u «XX asr fenomeni» nom ini oldi. Bugungi kunda turizm
- ju d a kuchli ja h o n miqyosidagi sanoat bo‘Iib, uning ja h o n yalpi 
m ahsulotidagi ulushi 10 % ni tashkil etadi ham da bu sohaga ju d a 
ko‘p sonli xodim lar, asosiy vositalar va yirik kapital m ablag‘lar jalb 
qilingan. T urizm yirik biznes, k atta mablag4 va global miqyosdagi 
jiddiy siyosatdir.
Jam iy atn in g rivojlanishi bilan sayyoramizning tobora ko‘plab 
aholisi tu rizm sohasiga jalb qilinm oqda. 1995—97-yillar m obaynida 
sayohat q ilu v ch ilar sonining b arq aro r o ‘sish tendensiyasi yiliga 
o ‘rtacha 4 
%
kuzatilib, 1998-yü Osiyodagi moliyaviy inqiroz sababli 
bu sohadagi faollikning biroz susayganligini qayd qilish m um kin. 
JT T maM umotiga ko‘ra, 1996-yilda turistlarning kelishi soni 594 
m in., 1997-yilda esa 616 min. kishini tashkil qilgan. Turizm dan 
olinuvchi d aro m ad 1997-yilda 448 mlrd. AQSH dollariga (1996- 
yilga nisbatan 7,9 % ko‘p) yetgan. JTTning prognozlariga qaraganda, 
2011-yilga b o rib turistlar soni 957 mln.ga, turizm orqali olinuvchi 
d arom ad esa 1,1 trln. AQSH dollariga yetadi. Dunyoning ju d a ham
ajoyib, jo z ib ad o r turistik resurslariga ega boMgan barcha burchaklari 
hali yaxshi o ‘zlashtirilm aganligi va keng turistlar om m asi uchun 
ochiq em asligi shubhasiz, albatta. Bunda tabiiy - iqlim sharoitlari
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va siyosiy-iqtisodiy omillar, m intaqadagi tinchlik, turizm sanoatining 
rivojianishi kabilar muhim rol o ‘ynaydi.
T urizm infratuzilmasi va san o ati turizm ga q o ‘shni tarm o q larn i 
o ‘ziga y a n a d a k o 'p ro q to r t ib , k o ‘p la b k is h ila rn i ish b ila n
ta ’m inlam oqda. Turizm sohasiga k o ‘pro q ishchilar jalb q ilinm o qd a, 
natijada k o kp sonli ish joylari pay do b o ‘lishiga olib k elm oq da, bu 
esa ju d a m u him masala bo‘lib, jam iy atg a foydali b o ‘lgan h o lla r 
ichida birinchi o ‘rinda turadi. T u rizm d a band b o lg a n ishchilarning 
kategoriyasini aniqlash m aqsadida talaygina u su lla rq o ‘llanilm oqda. 
Yirik turistík m arkazlarda h a r o ‘n ta turist ikki kishini d o im iy ish 
joyi bilan t a ’minlaydi. M asalan, Petropavlovskka kruiz laynerining 
kelishining o ‘zi aholi hayotida k a tta b ir ayyom dir. 5 0 - 6 0 kishi ish 
bilan ta ’minlansa, uch kun m obaynida yo‘lboshchilik, gitlik vazifasini 
o 'tay o tg an o ‘qituvchilar esa o ‘z oylik m aoshlariga teng b o ‘lgan 
q iym atda m ukofot oladilar.
T urizm dan tushadigan foydani tahlil etish qiziq taqqoslarga olib 
keladi. Rossiyaliklarga qaraganda A Q S H aholisining h ar biriga ikki 
b arob ar k o ‘p turist to ‘g‘ri kelsa, b u ta rm o q d an tush ad ig an foyda 
esa besh b aro b ar ko‘pdir. S an k t-P eterb u rg kurortining 250 m ing 
aholisidan 60 m ing nafari tu rizm so hasida band b o ‘lib, h a r yili 5 
m lrd. turistga xizm at ko‘rsatishadi. A nd orrad a esa ahvol y an ad a 
keskinroq. Bu yerda 5 0 -6 0 m ing kishi 12 mln. turistlarga xizm at 
qilib, ularga m ahsulot sotishadi. A n d o rra soliqsiz savdo h u du d id ir. 
D em ak, bu holat ishni yanada avj oldirish uchun m uhim . M azk u r 
kichik m am lakatda boshqa faoliyat tu rin in g o ‘zi yo‘q yoki b o ‘lsa 
ham davlat iqtisodiyotida ko‘zga k o ‘rinar!i o ‘rin tutm aydi.
Maqsadlariga ko‘ra, turistik sayohatlar muddati bo‘yicha quyidagi 
kunlarga b o ‘linadi:
1 - 2 kunlik (dam olish kunlari);
3 - 7 kunlik;
8 - 2 8 kunlik;
29—91 kunlik;
92 va und an ortiq kunlik.
Turist alb atta o ‘z m am íakatini say o h at qilish m aqsadida b o sh q a 
qismiga boradi yoki o ‘zga m am lakatni borib ko‘radi. Y er aholisining 
aksariyat qism i o ‘troq hayot k e c h irish m o q d a , - d eg an fikrga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

q o 's h ilis h im iz k erak . T u ris t o ‘z tu ristik sa y o h a tin i am alg a 
oshirayotgan joyda uzoq qolm asligi va sayohat yakunida bu joyni 
ta rk etishi lozim. D cm ak , turist bir verdan ikkinchi bir versa 
vaatinchalik boruvchi kishi (musofir) d ir.
Turizm b o lish i uch u n ikki shart kerak: b o ‘sh vaat va mablag*. 
H atto, Rim imperiyasi davrida badavlat kishilar o‘z ta ’tillarini Misrda 
o ‘tkazishgan. Uzoq vaqt davom ida turizm faqat badavlat kishilar 
qatlam iniki bo‘lgan. H ozirda ham bu holat afsuski saqlanib turibdi.
Xulosa
U shbu mavzuda sayohat va turizm tushunchasi ham da ularning 
tarixiga oid m a’lum otlar berishga harakat qildik. Shuni ta ’kidlab 
o ‘tish lozimki, ilk sayohat va sayohatchilar uzoq o ‘tm ishga borib 
taq aladi, shu bois, xorijiy davlatlardagi ilk sayohatchilik tarixi va 
u n da ishtirok etgan sayohatchilar, yurtimiz tarixida vatandoshlarimiz 
to m o n id a n olib borilgan sayohatlarga asosiy e ’tiborni qaratdik. 
K elg u sid ag i is h la rim iz d a o ‘lk am izd an y e tis h ib c h iq q a n ilk 
sa y o h atc h ila r va u la rn in g faoliyati haqida yanada yangi ilmiy 
m a ’lum otlar to ‘p!ashimiz kerak bokladi. Shuningdek, xorijga chiqqan 
va xorijdan kelgan sayyohlar, safar davom ida ularning orttirgan 
ta jr ib a la r i, m a ’n av iy y u tu q la ri haqida fak tik m a ’lu m o tla rn i 
o 'rganishim iz va o ‘rgatishim iz lozim.
Turizm haqida gapirganda bizda shunday b ir fikr mujassam: 
N im a uchun Tom as K ukni turizm ning asoschisi dem oqdam iz? 
K ukning qilgan ishi say o h atn i tashkiliy jihatdan boshqarganidir. 
X o ‘sh, bizda o ‘tm ishda ota-bobolarim iz sayohatni tashkiliy jihatdan 
boshqargan em asm ilar? M uborak Haj ziyoratlari yoki «Buyuk ipak 
y o ‘li»d a ish tiro k e tis h n i x o h lag an s a v d o g a rla rn in g b o sh in i 
q o v u sh tirg an , b a rc h a m asalalarning tashkiliy to m o n larin i o ‘z 
zim m alariga olgan boshchilar boMmaganmi? BoMgan, albatta. Endigi 
vazifa ana shu vatandoshlarim izni izlab topish, ularning nom larini 
sayohatchilik ilmida qoldirishdir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tayanch iboralar:
— Sayohat
— Ilk sayohatchilar
— T urizm tarixi
— Tom as Kuk
N azorat va mulohaza savollari:
7.