Turistlik mahsulotlar haqida tushuncha

• 
  8.1. Turmahsulotning asosiy elementlari bo‘yicha turistlik harajatlar tarkibi
  
• 
  8.3. Jozibador turistlik mahsulot yaratish.
  
• 
  8.4. Xizmat ko‘rsatish klasslari
  
• 
  Xizmatlar paketi (to‘plami).
  

Turistlik mahsulotlar haqida tushuncha
Turistlik mahsulot turizm maqsadlari va jarayonida turistning ehtiyoj-larini qondirish uchun yetarli bo‘lgan, eng kamida ikkita yoki undan ko‘proq birlamchi yoki ko‘plab turistlik xizmatlar, ishlar, tovarlar va ta’minot vositalari, boshqa turistlik zahiralardan tashkil topgan turistlik xizmatlar, ishlar va tovarlar (turpaket, turistlik xizmatlar paketi) ning tartibga tushirilgan hamda maqsadga yo‘naltirilgan majmuidan iborat.

Turistlik mahsulot (turpaket) xizmatlar harakatining 24 soatdan ortiq vaqtiga ega va yoki tunab qolish (joylashtirish) va joydan -joyga ko‘chib o‘tish (yuk tashish) ni o‘z ichiga oladi. Turistlik mahsulot barcha ko‘rsatilgan xizmatlar va barcha harajatlarni o‘z ichiga olgan umumiy narx bo‘yicha taklif etiladi, uning iste’mol xususiyatlari esa shartnoma shartlariga mos keladi.

Agar turistlik xizmatlar ko‘rsatish jarayonini sinchiklab kuzatadigan bo‘lsak, unda turizm tashkilotchilari aynan xizmat ko‘rsatish bilan emas, balki ular turistlarning ehtiyojlariga qarab turistlik xizmatlarni jamlaydilar va ularning kombinatsiyalarini tuzadilar, band qiladilar, buning evaziga ular foiz ko‘rinishida mukofot oladilar. Shunday qilib, turizm tashkilotchilari turistlar va xizmat ko‘rsatuvchilar o‘rtasida vositachi vazifasini o‘taydilar. Turizm tashkilotchilari nima bilan savdo qiladilar va turistlik yo‘llanma yoki vaucherni harid qilgan turist bevosita nimaga ega bo‘ladi degan savol tug‘iladi. Agar ushbu jarayonni diqqat bilan o‘rganilsa, unda turist ushbu yo‘llanma yoki hujjatning boshqa turi evaziga kelajakda turistlik xizmatdan (o‘rnatilgan muddatda) foydalanish xuquqiga ega bo‘ladi. Bu holda turistlik mahsulotning yangi ta’rifi paydo bo‘ladi. Turistlik mahsulot - turga bo‘lgan huquqdir.

O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi Qonunining 3-moddasiga asosan: «Tur - muayyan yo‘nalish bo‘yicha turistlik xizmatlar majmui (joy bandlash, joylashtirish, ovqatlantirish, transport, rekreatsiya, ekskursiya xizmatlari va boshqa xizmatlar) bilan ta’minlangan aniq muddatlardagi turistlik sayohat».

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, turmahsulotning asosiy elementlari bo‘yicha turistlik harajatlar tarkibi quyidagi holatda bo‘ladi:


Rasm 8.1. Turmahsulotning asosiy elementlari bo‘yicha turistlik harajatlar tarkibi

Turistlik harajatlar tarkibida ko‘rsatilganidek turist sayohat uchun qiladigan umumiy harajatlarining o‘rtacha 50% -tur (turpaket) harajatlari, 30% - qo‘shimcha turistlik xizmatlar, 20% - tovar (sotib olish: suvenir va boshqalar) harajatlarini tashkil etadi. Bundan ko‘rinib turibdiki asosiy xizmatlar turist harajatlarining asosini tashkil etsada, qo‘shimcha xizmatlar uchun turist qolgan bor pulining aksariyat qismini sarflay olar ekan.