Turakulov e

4.Shaxsning yo’nalganlik satҳi. Bu shaxsning shunday sifatiki, unda insonning atrof-muҳitga munosabati aniқlanadi va u uning xulқi asosini tashkil etadi. Bularga қiziқish, nuқtai nazar, e’tiқod, ijtimoiy ko’rsatmalar, o’ta muҳim yo’nalmalar, axloқiy-etik tamoyillar va dunyoқarash kiradi.
Shaxs sifatlarining bu satҳlari uning tarқoқligini bildirmaydi. Shaxsning barcha sifatlari murakkab yaxlit tizimni tashkil etib, o’zaro tiғiz boғlangan, shartlangan ҳamda ko’pincha ular bir-birining o’rnini bosadi.
Demak, shaxs tashқi va ichki omillar ta’sirida shakllanadi va rivojlanadi.
Psixolog olimlar tashқi omillarga shaxsning ijtimoiy tabiati, mukammalligi va poғonaliligini kiritadi.
Shaxsning ijtimoiy tabiati ijtimoiy munosabatlar bilan belgilanadi: ishlab chiқarishdagi munosabati, moddiy boylikni ishlab chiқarish va iste’mol қilish ҳamda muayyan ijtimoiy guruҳga bo’lgan siyosiy munosabati.
Shaxsning bir butunligi uning normal va ҳar tomonlama rivojlanishini belgilovchi tashқi ta’sirlar majmuidir.
Poғonalilik - insonning shaxs sifatida ma’lum davrlarda yosh va ijtimoiy shakllanishi.
Shaxs va uning rivojlanishi muammosi ko’plab psixologlar, sosiologlar va pedagoglaraing tadқiқot obekti bo’lib kelmoқda. Bu tadқiқotlar taҳlili unga bo’lgan bir қator yondashuvlarni keltirib chiқardi:
1.Sostiogenetik yondashuv shaxs rivojlanishini jamiyatning tuzilmasi, ijtimoiylashuv usullari, uning atrof-muҳit bilan aloқasidan kelib chiққan ҳolda tushuntiradi. Bunday yondashuvda ijtimoiylashuv, o’rganish, ijtimoiy vazifa nazariyalari amal қiladi.
Ijtimoiylashuv nazariyasi ta’kidlaydiki, inson biologik ҳosila sifatida dunyoga kelib, ijtimoiy shart - sharoitlar ta’siridagina shaxs bo’lib etishadi.
O’rganish nazariyasi (E. Torndayk, B. Skiner va b.) ga ko’ra shaxs ҳayoti, uning munosabatlari, taҳsil ko’rish, o’rganishni mustaҳkamlash, bilim va ko’nikmalarni o’zlashtirish natijasidir.
Rol bajarish nazariyasining mazmuni shundan iboratki, shaxsga jamiyatda muayyan ijtimoiy rol (barқaror xulқ usullari to’plami) tayin қilinadi. Bu rol shaxs xulқining xarakterini, uning boshқa insonlarga bo’lgan munosabatini belgilaydi.
Bu nazariyalarning kamchiligi shundaki, u inson ҳayotining obektiv, ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarini ҳisobga olmaydi.