Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

сан огир таркибли грунтлардан иборат сув ўтказиш хусусияти ёмон бўлган
қатламнинг таги сувни яхши сингдирадиган ва ўтказадиган жинслар
(шағал, қум-шағал, кум) дан иборат бўлган ерлардагина кўп фойда келти-
ради. Қум-шағал аллювиал ётқизиқли ерларда бундай зовурлардан фойда­
ланиш айниқса яхши натижа беради. Дарёларнинг этак ва дельталарида
чукур қумоқ-соз қатламли грунтларда бундай зовурлар унча яхши натижа
бермайди.
Шўрланган ерларда тик (вертикал) зовурлар қуриш натижасида
сизот сувларининг сатҳи анча пасаяди. Оқибатда ернинг устки катлами
самарали равишда шўрсизланади. Горизонтал зовурларга қараганда тик
тупроқ грунтни яхши шўрсизлантиради. Шўр ювиш ва суториш таъсирида
тик зовур қазилган ерлардаги тупроқ-грунтларни устки қатламлари анча
шўрсизлана бориши ва туз заҳираларини жуда чуқур қатламларга тушиб
кетиши кузатилган. Тик зовурлардан чикарилган ер ости сув таъминотида,
экинларни суғориш ёки шўр ювишда фойдаланиш мумкин. Шу билан бир­
га, бу сувлар ҳисобига кўпгина ҳудудларда етишмайдиган сугориш суви
ўрни тўлдирилади ёки сув ресурслари етарли бўлмаганда сув олинаётган
жойлар сони қисқартирилади. Бу эса сувнинг фильтрация исрофгарчилиги­
га, камайтиришга ва тупроқ мелиоратив ҳолатининг яхшиланишига имко-
ният яратиб беради. Тик зовурларни куришдан олдин кудуклар рационал
чуқурлигини ва уларнинг вазиятини танлаш, тупроқ қатламининг геологик
тузилишини аниклаш, бурғ-қудуқлар казиш ва гидрогеологик тадкикот
ишлари олиб бориш лозим. Грунтнинг характери ва хоссасига караб, вер­
тикал зовур қудуқлари турлича олиниши мумкин. Ер ости сувини чикариб
ташлашда ҳар бир кудуқ шу жой учун тик зовур хисобланади. Тик
қудуқларнинг атрофидаги майдонлар таъсири, сизот сувларнинг бир-