Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
289 
республикамиз тупроқ шароитларига мослаштирилди ҳамда ишлаб 
чиқаришда фойдаланиш учун тайѐрланди. 
Мобил 
тупроқ-агрокимѐвий 
лабораториялари 
асбоб-ускуналари 
ѐрдамида Тошкент вилояти Юқори Чирчиқ тумани ―Агро Прожект‖ фермер 
хўжалигида паррандачилик чиқиндиларига органик материал ва минераллар 
аралаштириб аэроб биотермик йўл билан органо-минерал ўғит олиш 
технологияси ишлаб чиқилди.
Бу ўғит ўз кимѐвий таркибига ва санитар ҳолатига кўра экологик тоза, 
тўлиқ ва тез таъсир этувчи арзон ўғит ҳисобланади. Уни қўллаш қишлоқ 
хўжалик экинларини ҳозирги кунда етишмаѐтган фосфор ва калий каби 
ўсимликлар озиқа элементлари билан таъминлаш, бу элементларнинг 
тупроқдаги заҳираларини тўлдириш, тупроқларнинг агрофизик ва 
агрокимѐвий хоссаларини яхшилаш, қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори 
сифатли мўл ҳосил олиш имкониятларини беради. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
290 
ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИ 
1- МАШҒУЛОТ 
 ТУПРОҚНИ АНАЛИЗГА ТАЙЁРЛАШ.
М а ш ғ у л о т д а н м а қ с а д:
тупроқнинг хоссаларини ўрганишдан 
аввал, уни анализ қилиш учун тайѐрлаб олинади. Тупроқни анализга 
тайѐрлаш муҳим бўлиб, уни тайѐрлаш ҳам ўзига хос вазифаларни ўз ичига 
олади. 
К е р а к л и а с б о б в а р е а к т и в л а р:
Чинни ховонча, 
тешиклари 1 мм ва 0,25 мм бўлган махсус элакчалар, тупроқни ѐйиш учун 
брезент ѐки фанер тахтача, линейка. 
И ш т а р т и б и
. Тупроқнинг таркибий қисмини аниқлаш ва 
хоссаларини ўрганишдан олдин уни анализга тайѐрланади. Бунинг учун 
олинган тупроқ тоза қоғоз устига ѐйиб қуритилади, ундаги йирик кесакчалар 
бармоқ билан эзиб майдаланади, сўнгра ундан 500 - 1000 грамм тортиб олиб, 
газ ва сув буғлари бўлмаган жойда (очиқ жойда қолдириш мумкин эмас) 
сақланади. Шу тартибда тайѐрланган тупроқ намунаси яна икки – уч кун 
қуритилади, ундаги илдизчалар, ҳар хил қўшилмалар ажратиб олинади ва 
уларнинг оғирлиги алоҳида аниқланади. Тупроқ яхши қуриганидан кейин 
чинни ҳовончада ѐғоч ѐки резина қалпоқли чинни дастача ѐрдамида 
эхтиѐтлик билан туйилиб, кесакчалари майдаланади, бунда тупроқдаги 
механик заррачалар парчаланиб кетмаслиги керак. Сўнг ундан анализ учун 
тупроқ олинади.
Бунинг учун тупроқ брезент ѐки фанер устига ѐйилиб, ундаги тош, 
илдизчалар ва бошқалар ажратиб олинади, сўнгра йирик кесакчалар қўл 
билан майдаланади. Анализга тупроқ намунасини олиш учун брезентдаги 
тупроқ яхшилаб аралаштирилади ва қўл ѐки линейка билан бир текис қилиб 
яссиланади. Сўнгра у бир неча катакчаларга ажратилади. Бу катакчаларнинг 
ҳар биридан оз миқдорда тортиб олиниб, уларнинг огирлиги 300-600
граммга этказилади. Бу тайѐрланган тупроқдан турли анализлар учун ўртача 
намуна олиниб, у махсус элаклардан ўтказилади (масалан, тупроқ чириндиси 
учун 0,25 мм ли, механик анализ учун 1 мм ли элакдан ўтказилади).
Еланган тупроқ намунаси оғзи яхши берк шиша банкачада ѐки 
коробкада сақланади. Бундай сақланган тупроқнинг таркиби ва бошқа 
хусусиятлари ўзгармайди.