Тупроқшунослик асослари

Юза эрозияси ўрмон районларда кам кузатилади.Сирт эрозиясиниг 
хосил бўлишига қуйдаги таббий жараѐнлар сабаб бўлади; жарликлар 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
219 
,кучли ѐнғинлар, антропоген омиллар. Натижада ,тупроқнинг сирти 
ўпирилиб тупроқнинг минерал қисми юзага чиқиб қолади.Масалан, 
Амазонка тупроқларида эрозияси жараѐнларнинг содир бўлишига 
ўрмонларнинг кесилиши ва реълефнинг қийалиги сабаб бўлади
19

Тупроқда моддалар айланиши жараѐнларида оғир металларнинг 
заҳарлилик даражалари турли ҳолатларда ўзгаради, аммо уларнинг 
ҳаракатчан формалари жуда хавфли токсик элементлар ҳисобланади, чунки 
улар тирик организмлар танасига тез ўтади ва уларни заҳарлаб нобуд қилади. 
Тупроқнинг 
биоэкологик ҳолатининг ѐмонлашиши натижасида 
микроорганизмлар томонидан микротоксинлар ҳосил қилиш жараѐнини 
тезлаштиради ва бу нарса тупроқда айтиб бшлмайдиган салбий экологик 
воқеликларни келтириб чиқариши мумкин. 
Тупроқларнинг эрозияга учраганлигига кўра қишлоқ хўжалик экинларига 
бериладиган азот ҳисоблаб чиқиш коэффиценти. 
Кўрсаткич Коэффициент (КN)
Эрозияга учрамаган 1,00
Кучсиз эрозияга учраган 1,10 
Ўртача эрозияга учраган1,20 
Кучли эрозияга учраган1,50 
36-расм. Тупроқ эрозиясини келтириб чиқа рувчи омиллар
19
Enciclopedia of Soil Science Second Edition edited by Rattan lal 7-бет 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
220 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
221 
37-расм. Тупроқларнинг шамол ва сув натижасида емирилиши 
 
Назорат саволлари 
1.
Эрозия сўзи қандай маънони англатади? 
2.
Эрозия турларини айтинг? 
3.
Эрозияланган тупроқларни яхшилаш чора тадбирларини айтинг.