Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
24 
қолдиғидан пайдо бўлган трепел ва диатомит сингари органик чўкиндилар 
оҳактошларга нисбатан анча камроқ учрайди. Кимѐвий ва органик тоғ 
жинсларидан тупроқ она жинси пайдо бўлишида карбонатли (оҳактош, 
доломитли) жинслар катта аҳамиятга эга. 
Метаморфик тоғ жинслари.
Бу группадаги тоғ жинслари ер 
қобиғининг қуйи қисмида магматик ва чўкинди тоғ жинсларининг мураккаб 
геологик ўзгаришлари натижасида пайдо бўлади. Метаморфик тоғ жинслари 
минералогик таркибига кўра гнейс, сланец, мармар ва кварцит группаларига 
бўлинади.
Ер юзининг мвайян қисмида (қуруқлик ва денгиз тагида) учрайдиган 
дастлабки (энг қадимги) тоғ жинслари ер геологик тарихининг тўртламчи 
давридан илгари вужудга келган, улар асосан зич ва қаттиқ ҳолдаги 
қатламлардир. Тўртламчи ѐки ҳозирги геологик даврда пайдо бўлган тoғ 
жинсларининг кўпчилиги эса ғовак ҳолда (валун, шағал, қум, чанг, лойқа ва 
бошқалар), ер юзи қуруқлик қисмининг текисликларида кўп учрайди. 
Уларнинг 
аксарияти 
тупроқларнинг 
она 
жинси 
ҳисобланади. 
Тупроқ она жинслари ва умуман тупроқ пайдо бўлишида тоғ жинслари 
ва минералларнинг нураш процесслари жуда муҳим, чунки нураш 
маҳсуллари кейинчалик давом этадиган турли кимѐвий ва биологик 
процесслар таъсирида ўзгара бориб уларда янги хусусиятлар юзага келади ва 
табиий мустақил жинс ҳолдаги тупроққа айланади. 
 2. Тоғ жинслари ва минералларнинг нураши
. Литосферанинг устки 
қатламидаги қаттиқ, зич ва яхлит ҳолдаги магматик, метаморфик ва бошқа 
турдаги тоғ жинслари ва улар таркибидаги минераллар узоқ даврлар 
давомида ҳар хил табиий факторлар таъсирида ўзгаради ва парчаланади. 
Температуранинг ўзгариши, сув, ҳаво ва организмлар таъсирида тоғ 
жинслари ва минералларнинг майдаланиш ҳодисасига 
нураш 
дейилади.