Tuproqshunoslik va geografiya

Boyqozon - qishlog’i bor. Asli bu qishloqning nomi “Boyovut”–mug’o’l qabilasining biri urug’i nomidan kelib chiqqan. Boyovut- mo’g’ulcha boylar, alplar, bahodirlar ma’nosida bo’lib, o’zbekcha va tojikchada Boy, Boydar, Boylar, Boylik, Bayot, Boyqozon, Boyto’pi, Boyho qishloqlari sifatida yuritiladi.
Vobkentdagi Qo’ng’irot qishlog’i, Qoraqalpog’iston Respublikasining Qo’ng’irot tumani, Qozog’istondagi Boyqo’g’ir qo’ng’irot qabilasi nomidan kelib chiqqan. Tuman hududida Xalach degan bir nechta qishloq bor. Xalach qabilasi Mahmud Qoshg’ariyning “Devoni lug’otit-turk”, Rashididdinning “Jome’ at-tavorix” asarlarida va boshqa ko’p manbalarda tilga olingan. Ularning ta’kidlashicha, xalachlar- turkiy xalqlar ichida eng janubda yashydiganlardan biri.
Vobkent- so’zining ma’nosiga kelganda u – Vahobkent, ya’ni Vahob qishlog’i demakdir, degan fikrni ko’p marta eshitishga to’g’ri keladi. Akademik V.Shishkin, Buxoro tarixini o’rganar ekan, kishi nomi bilan ataladigan joylarga – kent emas, balki, -obod qo’shib ishlatilishini ko’rsatgan. Mo’minobod, Xayrabod, Shamsiobod, Fathobod, kabilar shular jumlasiga kirib, Shakarkent, Rohkent, Yangikent, Kumushkent kabi joylarning kishilar nomiga mutloqo aloqasi yo’qligi oydinlashadi. Shu nuqtai nazardan Vobkent so’zining Vahob ismiga bog’liq emasligi ko’rinib turibdi. Vobkent Vobkendaryo nomidan olingan degan fikr ham unchaliik to’g’ri emas. Chunki Zarafshon daryosi o’zining quyi oqimida uchga bo’linib, ulardan biri Shohrud kanali, ikkinchisi Qorako’ldaryo va uchinchisi Xitfar daryosi bo’lgan. Xitfar daryosi keyinchalik Vobkentdaryo nomi bilan yuritila boshlagan. Chunki har bir xalq o’z hududidan oqib o’tgan daryoni o’zi yashab turgan joy nomi bilan atashni ma’qul ko’rgan.
Mashhur arab sayyohi Ibn Battuta ham o’zining “ Sayyohatlar” asarida XV asrning birinchi yarmida O’rta Osiyoning madaniy, siyosiy ijtimoiy hayotini yoritar ekan, Vobkentni Vobkana sifatida ta’riflab, “Vobkana ariqlar va bog’-rog’lar bo’lgan go’zal shahar ekan” deb yozadi.