Tuproqning fizik-mexanik xossalarini aniqlash

Tuproqning yopishqoqligini aniqlash

Tuproqning turi	Namuna olingan qatlam, sm	Tuproqning namligi, gramm	Diskni ajratib olish uchun ketgan qumning og‘irligi, gramm	Diskni sathi, sm^2	Tuproqning yopishqoqligi, g/sm^2

Kerakli asboblar: N.A.Kchinskiy tarozisi (toshlari bilan), qum, tuproq, chizig'ich.

TUPROQNING BO‘KISHI (KO‘PCHISHI) NI ANIQLASH

Nam tuproqlarning o‘z hajmini kattalashtirish qobiliyatiga bo‘kish (ko‘pchish), quriganda esa o‘z xajmini kichraytirishiga uning ch o‘ k i sh xossasi deyiladi. Bo‘kish va cho‘kish tuproqning mexanik va minerologik tarkibi, kolloidlar sifatiga va singdirilgan kationlar tarkibiga bog‘liq.

Tuproqning bo‘kishi ilashimlik va plastiklik xususiyatiga ega bo‘lgan mayda zarrali soz va qumoq tuproqlardagina bo‘ladi. Ko‘pchiydigan tuproq tezda quriy boshlaydi va uning yuzi yoriladi, natijada tuproqdagi namlik tezda bug‘lanib ketib, o‘simlik uchun nam yetishmay qoladi, hamda o‘simliklar ildizini uzilib ketishiga sabab bo‘ladi. Tuproqning bo‘kishini aniqlash tartibi turlicha. Quyida ana shu ishlardan eng oson va qulay usuli keltiriladi.

Ish tartibi. Bo‘kish darajasi aniqlanadigan tuproqning nam sig‘imi to‘liq holatga kelguncha suv quyiladi. So‘ngra diametri 10 sm va buyi 1 sm li metall silindrga ho‘l tuproqdan kesib olinadi. Silindrdagi tuproq og‘irligi o‘zgarmas bo‘lguncha quritiladi. Keyin quruq tuproq diametri bilan nam holdagi tuproq diametri orasidagi farq o‘lchanib, tuproqning bo‘kish darajasi aniqlanadi.

Kerakli asboblar: metall silindr, tarozi (toshlari bilan), termostat, pichoq, millimetrli chizg‘ich.