60
солинади ва пиёлачани четига бир-икки марта чертибтупроқ пиёлачани
ўртасига йиғилади.
2.Пиёлачани бироз қия ушлаган ҳолда бюретка орқали пиёлачани
четидан томчилатиб сув қуйилиб тупроқ туйинтирилади. Томчилатиш
тупроқ
юзаси ялтираб, унинг остида бир томчи сув хосил бўлгунча давом
этдирилади.
3.Тупроқ сувга тўйингач бюреткадан қуйилган сув миқдори аниқланади
ва тупроқнинг тўла сув сиғими қуйидаги ифода орқали хисоблаб топилади:
Сп . 100
Х=------------- :
Р
Бу ерда: Сп –тупроқни туйинтириш учун сарфланган сув миқдори, мл.
Р – олинган тупроқ оғирлиги, гр.
Тупроқнинг дала нам сиғимини топиш учун тула нам сиғими
катталигини экспериментал тажрибалар натижасида
топилган коэффицент
0,43га купайтириш кифоя,ёки қуйидаги ифодадан фойдаланилади:
Сп . 100
W = ----------- .К;
Р
Бу ерда: W –тупроқнинг дала нам сиғими,%.
К – коэффицент 0,43.
Керакли жихозлар: Элакча,чинни пиёлача, бюретка.
61
ТУПРОҚНИНГ КАПИЛЛЯР (НИСБИЙ) СУВ СИҒИМИНИ
АНИҚЛАШ
Тупроқнинг капилляр сув сиғими сизот суви сатхи устида жойлашган
қатламда (яъни капилляр кайма чегарасида) капилляр бқшликларда
ушланиб туриши мумкин бўлган капилляр-тиралган сувдан иборат.
Сизот сувлар ер юзасига якин жойлашган ерларда (1,5-2м) капиллярлардан
кўтарилаётган сув тупроқ юзасигача етиб бориши мумкин.
Сизот сувлар
чуқур жойлашган ерларда тупроқнинг капилляр сув сиғими капилляр кайма
устидаги қатлам да юзага келади. Табиий шароитда тупроқнинг капилляр
сув сиғимига тўғри келадиган намлик тупроқни
сизот суви ойнаси устида
жойлашган қуйи қатламларида учрайди холос. Лаборатория шароитида
капилляр сув сиғими қуйидагича аниқланади.
Ишнинг бажарилиши:
1.Узунлиги 12-15см,кенглиги 2-3см бўлган шиша цилиндр олинади ва
унинг бир томонига фильтр қоғози ва унинг устидан дока қуйилиб
бойланади.Фильтр ва доканинг ортикча қисми киркиб ташланади..
2.Фильтр ва дока бироз намланиб техник тарозидаоғирлиги
аниқланади.Сўнгра цилиндрга ўрганилаётгантупроқдан 10см калинликда
солиниб тортилади ва оғирликлар айримасидантупроқоғирлиги топилиб
цилиндр штативга урнатилади.
3.Цилиндр остига сувли стакан қуйилиб цилиндрни бойланган қисми
стакандаги сув сатхидан 1-2мм паст қилиб туширилади ватупроқ юзасигача
сув тепчиб чиккунча ушлаб турилади. Стакандаги сув сатхи камайган сари
сув қуйиб турилади.Сув сатхи цилиндрни тубидан 1-2мм юқорида
бўлишига эътибор қилиб туриш керак.
4.Тупроқ юзасигача намлангандан
кейин цилиндр стакандан
кўтарилиб штативдан олинади,ортикча
суви силкитилиб латта билан
артилади ваоғирлиги аниқланади.
5.Тупроқнинг капилляр сув сиғими қуйидаги ифода орқали хисоблаб
топилади:
62
(a – b) .100
А=---------------- ;
b - c
Бу ерда: А –тупроқнинг капилляр сув сиғими,%.
a – цилиндрни хултупроқ биланоғирлиги,гр.
b – цилиндрни куруктупроқ биланоғирлиги,гр.
с – цилиндрни соф оғирлиги,гр.
Керакли жихозлар: шиша цилиндр,техник тарози,штатив,фильтр
қоғози,дока,ип,стакан.
Do'stlaringiz bilan baham: