Тупроқ унумдорлигига салбий таъсир этувчи жараёнларга қарши курашишнинг геоэкологик асослари

       Yaylovlarning yemirilishi. 

O’zbekistonda yaylovlar 21,2 million gektar yoki 

jami  hududning  yarmini  tashkil  qiladi.  Ushbu  hududning  14,4  million  gektari 

cho’llar,  5,7  millioni  tog’oldi,  1,1  million  gektari  tog’  va  baland  tog’liklardan 

iborat.  Yaylovlar  asosan  Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  Buxoro,  Navoiy,  Jizzax, 

Surxondaryo  va  Qashqadaryo  viloyatida  joylashgan.  Ularning  taxminan  

19,4  million  gektariga  suv  chiqarilgan,  2,8  million  gektari  suvga  muhtoj.  

16,4  million  gektar  yaylovlar  (77,3  %)  tanazzulga  uchragan.  Bu  holat 

Qoraqalpog’iston Respublikasi, Navoiy, Buxoro va Surxondaryo viloyatida ancha 

tashvishli.  Yaylovlarni  quyidagi  tartibda  bo’lish  mumkin:  yozgi  mavsumda  

5,4,  qishki  mavsumda  3,8,  yil  davomida  3,5  million  gektar.  Qizilqumda  asosiy 

maydonni  unumdorligi  past  va  tanazzulga  uchragan  yerlar  tashkil  qiladi.  Ayni 

paytda  quduqlar  va  aholi  punktlari  yaqinidagi  katta  maydonlar  yoqilg’i  uchun 

o’simlik  tayyorlash  tufayli  yemirilgan.  Bu  esa  hududning  cho’llanishiga  olib 

keladi.  Ayrim  yillardagi  ob-havo  sharoitiga  qarab,  cho’lga  aylangan  yaylovlarda 

o’sayotgan o’simliklar 9-55 turni, hosildorligi esa gektaridan 2-9 sentnerni tashkil 

etadi. Turli tashkilotlar hisob-kitoblariga ko’ra, yaylovlarning o’rtacha hosildorligi 

gektaridan 2,4-2,7 sentnerni tashkil qiladi. Har besh yilning birida hosildorlik past, 

ikki yilda o’rtacha va keyingi ikki yilda esa ko’p bo’ladi. Bunday sharoitda ozuqa 

zaxirasini  tashkil  etish,  bo’ta  va  bo’tasimon  o’simliklarni  ekish  hisobidan 

o’simliklar turlarini ko’paytirish zarur. Buxoro va Navoiy viloyatlarida respublika 

bo’yicha  jami  qo’ylar  sonining  22,  tuyalarning  60,8  foizi  boqiladi.  Ular  uchun 

cho’l o’simliklari asosiy ozuqa ba’zasi hisoblanadi.

 

---

 

33