Тупроқ физикаси

Гравитацион сув
деб, ѐғин - сочиндан ѐки суғоришдан сўнг ҳосил бўлиб, 
ернинг тортиш кучи таъсирида ўз оғирлиги билан тупроқнинг пастки 
қатламлари ѐки тупроқнинг капилляр ва нокапилляр ғовакликларини тўлдирган 

---

111 
ҳолда ѐн атрофга эркин оқувчи сувга айтилади (15-расм, 5 ҳолат). Гравитацион 
сувни баъзан 
фильтрацион сув
деб ҳам юритилади. 
Гравитацион сув тупроқда қатламлар орасида тарқалиб, капилляр сувга 
айланади ѐки сизот сувларига қўшилади. Гравитацион сувни ҳам ўсимликлар 
жуда яхши ўзлаштиради, лекин бу сувнинг тупроқда узоқ вақт сақланиб 
қолиши 
тупроқ 
ҳавосининг 
сиқиб 
чиқарилишига, 
ўсимлик 
ва 
микроорганизмлар учун ҳаво етишмай қолишига сабаб бўлади. Бундан ташқари 
тупроқ ҳолати ва сув сиғимини ҳисобга олмай меъѐрдан ошиқ ерга бериладиган 
сув, биринчидан тупроқдаги озиқ моддаларни сизот сувларигача ювиб туширса, 
иккинчидан сизот сувлари сатҳининг кўтарилишига сабаб бўлади. Ҳар иккала 
ҳолатда ҳам хўжалик жуда катта зарар кўриши мумкин. Айниқса, сизот 
сувларининг тупроқ юзасига яқинлашиши, агар унинг оқими ѐмон бўлса, 
(масалан, Мирзачўл), тупроқнинг шўрланиши ва ботқоқланишига сабаб бўлади. 
Шўрланган ва ботқоқланган тупроқларни яхшилаш ва уларни унумдор 
қиладиган ишлар қанчалик оғир эканлиги деҳқонларимизга маълум. 
 
§5.2. Тупроқнинг сув хоссалари 
 
Тупроқ қатламида сақланадиган сувнинг ҳолатини белгиловчи унинг 
барча хоссалари йиғиндисига 
сув (сув-физик, гидрофизик) хоссалари
дейилади. 
Тупроқнинг сув хоссаларига тупроқнинг сувни ушлаб туриш қобилияти, нам 
сиғими, сув ўтказувчанлиги ва сув кўтарувчанлиги каби хусусиятлари киради. 
Тупроқнинг сувни ушлаб туриш қобилияти
тупроқнинг муҳим 
хоссаларидан бири бўлиб, сувни оқиб кетишдан сақлаб, намни ушлаб тура 
олиш қобилияти ҳисобланади. Тупроқнинг сувни ушлаб тура олиш 
қобилиятини миқдор жиҳатдан характерловчи кўрсаткич унинг нам сиғими 
ҳисобланади.