Tuban o‘simliklar

Toksinlar va antibiotiklar. Zamburug‘larning ko‘pchiligi boshqa organizmlarga toksik ta’sir ko‘rsatadigan birikmalar hosil qiladi. Mikroorganizmlarga ta’sir qiladiganlari antibiotiklar, o‘simliklarga toksik bo‘ladiganlarni – fitotoksinlar, odamlar va hayvonlar uchun toksinlarni-mikotoksinlar deyiladi. Antibiotik-larni tuproqdagi zamburug‘lar ko‘p hosil qiladi. Ularning kimyoviy tarkibi va ta’sir mexanizmi turlicha. Pentsillinlar vasefalosporinlar bakteriyalarning hujayra devorini sintezlanishiga to‘sqinlik qiladi, trixotetsin eukariot mikroorganizmlarda oqsil sintezini, grizeofulvin mitoz jarayonini buzadi. Zamburug‘lar hosil qiladigan fitoksinlar zararlangan o‘simlikdagi hujayralarni halok qiladi.
Mikotoksinlar mikromitsetlar (mikroskopda ko‘rsa bo‘la-digan.), makromitsetlarga (yirik zamburug‘lar) bo‘linadi. Mikromit-setlar ancha havfli. Masalan, sariq aspergilldagi aflatoksin juda xavfli hisoblanib oziq bilan hayvon oshqozoniga tushsa jigar va boshqa a’zolarni zaharlab o‘limga olib kelishi mumkin.
Makromitsetlardagi toksinlarning klassifiktsiyasini S. J. Alexo-puolus (1998) bo‘yicha keltiramiz.
A. Jigar, buyrak hujayralarini parchalaydigan toksinlar.
1- guruh. O‘limga olib keluvchi siklopeptidlar. (amanitinlar)-Amanita, Galerina hosil qiladi.
2- guruh. O‘limga olib keluvchi monometilgidrozinlar (gidrometrin) Gydromitre hosil qiladi.
B. Vegetativ asab sistemasiga ta’sir qiluvchi toksinlar. Ularning belgilari organizmga tushgandan 20 daqiqadan 2 soatgacha vaqtda namoyon bo‘ladi.
3 guruh. Kopriinlar-Caprinus hosil qiladi.
V. Markaziy nerv sistemasiga ta’sir qiluvchi toksinlar. Ularning belgilari organizmga tushganidan keyin 20 daqiqadan 2soatgacha vaqtda namoyon bo‘ladi.
4-guruh. Gallyutsinogenlar –Psilicybe tanaeolus hosil qiladi.
G. Oshqozon ichaklarni zararlovchi toksinlar. Ularning belgilari organizmga tushganidan 30 daqiqadan 3 soatgacha ta’sir qiladi.
5-guruh. Zamburug‘laning ko‘pchiligi oshqozon ichakni zaharlaydi.