Túsinikleri hám principleri

 

Domenli atlar sisteması – DAS (DNS, Domain Name System) 

Qanday da bir basqa kompyuterge, mısal ushın web-serverge jalǵanıw ushın 

bizlerge  onıń  IP-adresin  biliwimiz  kerek  boladı.  Bul  onsha  qolaylı  emes  sebebi 

insanǵa  serverdiń  sanlarlarınıń  izbe-izligine  qaraǵanda  háriplerden  ibarat  atların 

yadlap  qalǵan  ańsatlaw.  Kóz  aldıńızǵa  keltiriń  brauzer  aynasına  sizge 

http://romb.net

  usi  mánzildiń  ornına  siz 

http://62.244.59.193

  usınday  kóriniste 

mánzil  arqalı  kiriwińiz  kerek  boladı.  Bunda  eki  jaǵdayda    birdey  isleydi  biraq 

birinshi  jaǵdaydı  yadlap  qalıw  ańsatlaw.  Negizinde  sózdegi  tek  ǵana  4  (―romb‖) 

háripti yadlap qalsaq boladı, al ―www‖ hám ―net‖ – bul  óz-ózinen túsinikli boladı. 

Kompyuterge bolsa simvollı informatsiyalar menen emes kerisinshe sanlar menen 

islew ańsatlaw. 

---

 

 

IP-adrssti simvollı atlarǵa ózgertiriw  hám  domen atların qaytadan qollanıw 

– DNS  (Domain Name System) dep ataladı. Ádette qálegen serverde óziniń DNS 

xızmeti  sazlanadı,  egerde  bul  server  domendi  qollap-quwatlamaytuǵın  bolsa  da. 

Bir  dárejeli  tarmaqlarǵa  qaraǵanda  IP-tarmaqları  kompyuterler  menen  isshi 

gruppalar  menen  emes  al,  domen  arqalı  birlesedi.  Negizinde  domen  túsingi  isshi 

gruppaǵa  qaraǵanda  júdá  shuqir  túsinikke  iye,  biraq  házir  bizler  usı  anıqlamada 

qalamiz.  

Shamalasaq siziń web-serverińizdiń adresi tómendegi kóriniste bolsa: 

http://www.timetable.tatunf.uz/ 

 

Paydalanıwshı  bul  adresti  brauzer  aynasına kiritkende ne bolatuǵının kórip 

shıǵamız.  Eń  baslısı  paydalanıwshıǵa  tiyisli  provayderdiń  DNS  serverine  usi  attı 

IP-adreske awdarıwǵa ruxsat haqqında xabar beredi. Eger provayderdiń (buni user-

dns dep ataymız) DNS serverdiń keshinde usi at bar bolsa, ol IP-adressti qaytaradi 

hám barauzer bul kompyuter menen baylanıstı sazlaydı.    Egerde bunday IP-adress 

DNS  serveriniń  keshinde  bolmay  qalsa,  onda  DNS  server  provayderi  eń  joqarı 

dárejeli  domenlerdi  saqlawshi  yaǵnıy  terektiń  tamırı  bolǵan  serverge  múrajáát 

etedi.    Ol  bolsa  uz  (keliń  bul  serverdi  uz-dns  dep  ataymız)  domenine  múrajáát 

etedi.    Óz  gezeginde  uz-dns  server  tatunf  domenin  dizimnen  ótkergen  etetin 

serverge  múrajáát  etedi.  Tatunf  server  timetable  domenin basqaratuǵın serverge 

múrajáát etedi, hám ol kompyuterdiń IP-adresin qaytaradı. Sonıń menen ózine tán 

shınjır payda  boladı. Bul anıq, egerde bul  shınjır qanday da bir  halqasında úzilip 

qalsa  user-dns  serverine  kompyuterǵa  IP-adrestiń  atina  ruxsat  beriw  múmkin 

emesligi  haqqında  xabar  beriledi.  DNS  tiń  barlıq  strukturası  xızmeti  irearxiyalı 

bolıp  esaplanadı.  Domenlerdiń  birinshi,  ekinshi,  úshinshi,  n-shi  dárejeleri  bar. 

Joqarıda qarap ótilgen mısalda domenniń birinshi dárejesi uz, ekinshisi – tatunf, al 

timetable  úshinshi  dárejesi  bolıp  tabıladı  (1.1  súwret).  Domenlerdiń  tamırı 

InterNIC orayı menen basqarıladı. Domenlerdiń joqarǵı (birinshi) dárejesi bul hár 

bir mámlekette tayınlanadı. 

---

 

 

 

1.1 suwret. Domen dárejeleri