Transportning respublika iqtisodiyotida tutgan o’rni

Таshqi iqtisodiy faoliyatda transport tashuvlari tavsiflanishi

№	Klassifikatsiya xususiyati	Tashuvlar turlari
1	Transport tashuvi predmeti bo‘yicha	Yuk, yo‘lovchi, bagaj tashuvlari
2	Transport vositalari turlari	Suv (dengiz, daryo), temir yo‘l, avtomobil, truboprovod, multimodal tashuvlar ( transport vositalarining ikki yoki undan ortiq turi ishtirok etadi)
3	Mahsulotning transportirovkasi xususiyatlariga ko‘ra	Quruq yuk: ruda, ko‘mir, don, sement, mineral o‘g‘itlar Quyiladigan yuklar: neft va neft mahsulotlari, o‘simlik yog‘lari, vino, suyuq kimyoviy yuklar
4	Davriyligiga ko‘ra	Muntazam va nomuntazam tashuvlar: chiziqli va trampli kemasozlik, muntazam havo transporti va charter reyslar
5	Texnologik tizimiga ko‘ra	Konteyner, parom, roll-kerni
6	Tashuvni tugallanishiga ko‘ra	Qo‘shni, tranzit, aylanma
7	Tashuv joyiga ko‘ra	Mamlakat ichida va boshqa davlatlar hududida

To‘g‘ri tashkil etilgan tashish ishining amaliy boshqaruvi, to‘g‘ri tashkil etilgan hujjatlashtirish va hujjat aylanmasi hamda barcha transport jarayonlarini axborotlashtirish va kompyuterlashtirish yordamida amalga oshiriladi. Xalqaro yuk tashuvlarida mahsulotning transport hujjatlari tanlangan transport vositasi turiga qarab, xalqaro muomalada qo‘llaniladigan tilda tayyorlanadi. Bunday hujjatlarga misollar:

• 
  Aviatsion yo‘l varaqasi (Air Waybill);
  
• 
  Xalqaro avtomobil yukxati (CMR);
  
• 
  Konosament (Bill of Lading);
  
• 
  Yuk vedomosti (Cargo Manifest);
  
• 
  Tir-Karnet (TIR-Carnet)
  
• 
  Va boshqalar.
  

Quyidagi 1-rasmga ko‘ra temir yo‘l transporta uchun, shartnoma kuchiga ega bo‘lgan birlamchi hujjat bu nakladnoy. U jo‘natuvchi tomonidan tuziladi. Shuningdek kerakli hujjatlarga yo‘l vedomosti, yo‘l vedomosti koreshogi va yukni qabul qilganlik to‘g‘risida kvitansiya ham kiradi. Temir yo‘l ishini nazorat qilish uchun asosiy hujjat bo‘lib yo‘l vedomosti koreshogi xizmat qiladi. Yukni avtomobil transportida jo‘natganda, tashish uchun namunaviy shartnoma asosiy hujjat hisoblanadi.

Shu bilan birga, maqalliy byudjetlar va Respublika yo‘l jamharmasi mablahlari hisobidan mahalliy ahamiyatga molik yo‘llarni rekonstruktsiya qilish va kapital ta'mirlash ko‘lamini kengaytirish vazifasi qo‘yilmoqda.