Transportda ortish-tushirish ishlarini tashkil etish

Tara va o‘rab-chirmash.
Sanoat va oziq-ovqat mollari iste’molchilarga tara
ichiga solingan holda etkazib beriladi. Taralar eltib beriladigan yuklarni saqlaydi
va avtomobilga ortish-tushirish ishlarini osonlashtiradi. Bizning mamlakatda
taralar standartlashtirilgan.
Taralar qattiq-bikir (yashiklar, bochkalar, butilkalar va boshqalar), yarim
bikir (korzinalar, kordon qutilar va boshqalar), yumshoq (qoplar, toylar, to‘rlar va
boshqalar) bo‘lishi mumkin.
Taralar uchun ko‘pincha ishlatiladigan materiallar: yog‘och, karton,
plastmassa, mato va boshqa. Butilkalar va shunga o‘xshash idishlarga qadoqlangan
tovarlarni iste’molchilarga eltib berish uchun mo‘ljallangan yashiklar supertara
yoki qo‘shimcha transport tarasi bo‘lishi mumkin.
Aholiga sotishga mo‘ljallangan sanoat va oziq-ovqat mollaridan ko‘pchiligi
uchun dastlabki o‘rab-chirmash kifoya qiladi; bu o‘rab-chirmash tovarni saqlay
oladi va iste’molchilarni qoniqtiradi. Bunday xoldagi tovarlar savdo tarmog‘iga
transport tarasida eltib beriladi.
Mahsulot massasi va tara massasi birgalikda – brutto massa deyiladi. Sof
mahsulot massasi – netto massa deyiladi.
Ba’zi yuklar uchun ishlanadigan tara ancha qimmatga tushadi (1 t uchun 300
rub.gacha), shuning uchun bunday harajatlarni kamaytirish muhim ahamiyatga ega.
Ko‘p marotaba foydalaniladigan taralardan foydalanishda shu harajatlarni

---

9
kamaytiradi. Biroq, buning bir qiyinchiligi bor: yuk jo‘natuvchilar va avtotransport
korxonalari taralarni shikastlantirmasdan o‘z vaqtida qaytarishi lozim.
Yuklarni tamg‘alash.
Aksar yuklarga tamg‘a uriladi, ya’ni yozuvlar,
belgilar tushiriladi. Tamg‘alar transportga oid, yukka oid, tovarga oid yoki maxsus
turlarga ajratiladi.
Transport tamg‘asida yuk uchun yozilgan naklodnoy raqami, o‘rinlar soni;
yuk tamg‘asida – jo‘natish punkti va jo‘natuvchi, boradigan manzil va qabul
qiluvchi; tovar tamg‘asida yuk nomi va ishlab chiqargan korxona nomi
ko‘rsatiladi. Maxsus tamg‘alarda
o‘lda yukka bo‘ladigan munosabatlar, ortish-
tushirish ishlari (shartli belgilar yoki rasmla yordamida) ko‘rsatiladi. Xavfli yuklar
uchun upakovkada yoki transport darajasida odatiy tamg‘adan tashqari xavflilik
belgisi tushiriladi.

---

10