Transport vositalarida ishlatiladigan ekspluatatsion

V 2,0
1,6
1.2
0,8
0,4
0
-
10
3.7.-rasm. 
Setan sonini o‘zgarishini dizel dvigatelining 
param etralariga bog‘liq lik grafigi:
l-alangalanishni kechikish davri, Tk; 2-bosimining oshish tezligi,
V;3-yonilg ‘ining solishtirma sarfi, g
Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanishi boshlaguncha bo‘lgan 
davr katta bo‘lganda silindrda to‘plangan yonilg‘i qisqa vaqt ichida 
yonadi, gaz bosimi bir zumda oshib ketadi. Shuning uchun ham dizel 
ravon ishlamaydi (taqillangan tovush chiqadi).

---

Dvigatel qattiq ishlaganda, uning detallari, ayniqsa, podshipnik 
vkladishlari tez yeyiladi, porshen halqalari deformatsiyalanadi, 
yonilg‘i sarfi ortadi.
Setan soni qancha katta bo‘lsa, dizel yonilg‘isining o‘z-o‘zidan 
alangalanishi boshlaguncha bo‘lgan davr shuncha kichik bo‘ladi, 
dvigatel shuncha ravon ishlaydi, dvigatelni ishga tushurish harorati 
ham shuncha past bo‘ladi.
S E T A N S O M
3.8.-rasm. Setan sonini 
o‘zg arish in i 
dizel dvigatelining siqish 
darajasigaga bog‘liqlik graflgi.
Dizel dvigatellarini ishlatishda yonilg‘i purkalishini ilgarilatish 
burchagi to‘g‘ri o‘matilgandagina yonilg‘i yaxshi yonadi, ya’ni bu 
burchak optimal bo‘lishi zarur. U katta yoki kichik bo‘lganda dviga­
tel quw ati kamayadi, yonilg‘ining chala yonishi, ortiqcha sarflani- 
shiga hamda dvigatelning F.I.K. kamayishiga olib keladi.
3.5. Dizel yonig‘ilarining past h aroratdagi xossalari
Yilning sovuq vaqtida dvigatellarini ishlatishda yonilg‘ining 
qovushqoqligidan tashqari, uning past haroratdagi xossalari ham katta 
rol o‘ynaydi. Bu xossalari xiralashish va qotish haroratlari bilan 
baholanadi. Xiralanish harorati deb, yonilg‘ining faza bo‘yicha bir 
jinsliligi yo‘qoladigan haroratga aytiladi.

---

Masalan, dizel yonilg‘isi rangsiz shishadan tayyorlangan 
probirkaga solinib, sovitilsa, muayyan haroratda u xiralasha bosh­
laydi, bunda parfin uglevodorodlar ajralib chiqishi natijasida yonil- 
g‘ining tashqi ko‘rinishi o‘zgaradi. Yonilg‘i asta-sekin sovitilsa par­
fin kristallari kattalashadi va yonilg‘i harakatlanish .qobiliyatini 
yo‘qotadi. Yonilg‘ining harakatlanuvchanligi yo'qoladigan harorat 
qotish harorati deyiladi. Yonilg‘ining harorati shu darajaga yetganda 
yonilg‘i oquvchanligini yo‘qotadi, yonilg‘ini dvigatel silindrlariga 
uzatishning iloji bo‘lmay qoladi. Yozgi yonilg‘ining qotish harorati 
minus 10 °C dan, qishniki mo‘tadil iqlimli zonalar uchun minus 35 °C 
dan, sovuq zonalar uchun minus 45 °C dan, shimoliy yonilg‘ilar uchun 
minus 55 °C dan yuqori emas.
Mexanik aralashmalar va suv.
Yonilg‘i apparati detallarini va 
dvigatelning o'zini yeyilishiga sabab bo‘lgani, shuningdek yonil- 
g‘ining uzluksiz uzatilib turilishiga zararli ta’sir ko‘rsatgani uchun 
dizel yonilg‘isi tarkibida mexanik aralashmalar va suv bo‘lmasligi 
kerak.