|
Belarusiya
|
9 465
|
337,0
|
5 897
|
1200
|
6 334
|
62.3
|
12.7
|
Polsha
|
38 442
|
528.6
|
38 832
|
3 908
|
48 952
|
101,0
|
10.2
|
Ukraina
|
45 135
|
198.1
|
31 754
|
4709
|
38 917
|
70.4
|
10.4
|
Rossiya
|
143 000
|
298.7
|
199 868
|
27 953
|
251 848
|
139,8
|
19.5
|
Chexiya Respublikasi
|
10 190
|
501,9
|
19 676
|
802
|
24 384
|
193.1
|
7.9
|
Germaniya
|
81 472
|
552.3
|
288 297
|
3648
|
371 170
|
353,9
|
4.5
|
Angliya
|
62 698
|
514,7
|
160 080
|
1905 yil
|
217 605
|
255.3
|
3.0
|
Avstriya
|
8 217
|
592,5
|
35 348
|
552
|
45 858
|
430.2
|
6.7
|
Norvegiya
|
4 692
|
608.4
|
6434
|
208
|
9 130
|
137.1
|
4.4
|
Finlyandiya
|
5 259
|
639,9
|
6072
|
272
|
7 673
|
115.5
|
5.2
|
AQSH
|
313 232
|
765,0
|
1 576 000
|
32 885
|
2 243 000
|
503.1
|
10.5
|
Eslatma. Yengil avtomobillar, yuk mashinalari va avtobuslar hisobga olindi (Belarus Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi uchun ma'lumotlar 01.01.2012 yil holatiga yangilangan); motorizatsiya darajasi turli mamlakatlarda ba'zi farqlar bilan belgilanadi.
Jadvaldan ko'rinib turibdiki, mamlakatimizda transport xavfi ko'rsatkichining qiymati Rossiya va Ukrainaga qaraganda past, ammo Germaniya, Norvegiya va Angliyaga qaraganda sezilarli darajada yuqori.
Ilova. 3-rasmda Belarusiya Respublikasida motorizatsiya jarayoni va u bilan bog'liq baxtsiz hodisalar darajasini tavsiflovchi statistik ma'lumotlar keltirilgan.
8-BOB
LABORATORIYA ISHLARI
Bob 25 ta laboratoriya ishining tavsifini o'z ichiga oladi: texnik yordamga ega bo'lgan universitetlar uchun № 1-10 (asboblar, kompyuter texnikasi, simulyatorlar va boshqalar); No 11-25 ko'rib chiqilayotgan o'quv fanidan laboratoriya va amaliy mashg'ulotlarni (agar jihozlar mavjud bo'lmasa) o'tkazish testlari va usullarini o'z ichiga oladi.
Har bir laboratoriya ishi kamida ikki kishidan iborat jamoa tomonidan amalga oshiriladi. Bunday holda, biri sub'ektning rolini bajaradi, ikkinchisi - eksperimentator va yozuvchi. Ishning barcha bandlari uchun bu vazifalar brigada a'zolarining har biri tomonidan navbatma-navbat bajariladi. Tadqiqot natijalarini qayta ishlash, qoida tariqasida, matematik statistika usullaridan foydalangan holda amalga oshiriladi.
Laboratoriyada quyidagi qoidalar tavsiya etiladi.
O`qituvchi talabaning tayyorgarligini tekshirgandan keyingina ishni boshlash kerak.
Ishni bajarish uchun ruxsat olgan talaba asboblar va quvvat manbalarini ulaydi, kommutatsiya va sozlash elementlarini dastlabki holatiga o'rnatadi va o'qituvchiga tayyorligi haqida xabar beradi.
O'qituvchi laboratoriya qurilmasining to'g'ri ulanganligiga ishonch hosil qilgandan so'ng, ishni bajarishga ruxsat beradi.
Tadqiqot va o'lchovlarni bajarishda xatolarni o'z vaqtida aniqlash uchun sinf rahbariga topshiriqning har bir moddasi bo'yicha o'lchov natijalarini ko'rsatish tavsiya etiladi.
Favqulodda vaziyat yuzaga kelganda, uni birinchi bo'lib payqagan kishi darhol uskunaning quvvatini o'chiradi va bu haqda o'qituvchi yoki laborantga xabar beradi.
Ish tugagandan so'ng, talaba o'qituvchiga topshiriqning bajarilishi to'g'risida hisobot beradi (1-ilovaga qarang).
Jadvalda belgilangan soatlarda laboratoriya ishlarini bajara olmagan talabalar (kasallik, darsga tayyor emaslik va boshqalar) uni darsdan tashqari vaqtlarda bajaradilar.
№1 laboratoriya
OLIY NERV FAOLLIGINING ASOSIY XUSUSIYATLARINI O'RGANISH
Ishning maqsadi: a) qo'zg'alish va inhibisyon jarayonlarining xususiyatlarini o'rganish; b) asab tizimining kuchi va muvozanatini o'rganish; v) qo'lning statik va dinamik tremorini tekshirish ; d) tajribalar natijalarini tahlil qilish .
Amaliy qism
Tajriba 1. Asab tizimining kuchini ( qo'zg'alish orqali) urish testi yordamida aniqlash
Kuchlilik yoki kuchsizlik o'lchovi - bu ish qobiliyatining chegarasi, ya'ni qo'zg'atuvchining uzoq muddatli ta'sirida miyaning kortikal hujayralarida qo'zg'alish saqlanishi mumkin bo'lgan vaqt.
Uskunalar (8.1.1-rasm): kalit (1), elektr impuls hisoblagichi ( 2 ), quvvat manbai (3), sekundomer.
Guruch. 8.1.1. Sinov uskunasiga teginish
Mavzuga tugmachani maksimal chastota bilan bosish, tezlik pasayguncha intensiv ishlash (odatda vaqt 40-45 s) topshiriladi. Vaqt tashqi sekundomer tomonidan qayd etiladi. Har 5 soniyada eksperimentator hisoblagichni o'qiydi. Asosan 248 bilan tanishing
o'zgartirishning 5 ta varianti mavjud : 1) birinchi 5-15 sekundda tempni oshirish va uni keyinroq ushlab turish (A); 2) keyingi pasayish bilan 5-15 s tezligining oshishi (B); 3) tajriba davomida sur'atni saqlab turish (B); 4) 10-20 soniya davomida dastlabki sur'atni keyingi pasayish bilan saqlash (D); 5) birinchi 10-15 soniyada darhol maksimal tezlikni pasaytirish (D).
Olingan natijalarni qayta ishlash va tahlil qilish
Olingan ma'lumotlarga ko'ra, har bir mavzu uchun grafiklar tuziladi (8.1.2-rasm):
N - har 5 soniya uchun zarbalar soni., (alohida, ma'lum bir miqyosda) t - vaqt, s.
111 1 _
10 15 45
Guruch. 8.1.2. Nerv tizimining turini aniqlash uchun grafik
Olingan ma'lumotlar tezlikni o'zgartirishning besh variantidan biriga tayinlanadi, ball bilan baholanadi va sub'ektning asab tizimining turi aniqlanadi.
Ballar bo'yicha ball: A - 5, B - 4, C - 3, D - 2, D - 1:
A - kuchli asab tizimi (NS);
B - kuchli - o'rta NS;
B - o'rtacha NS;
G - o'rta - zaif NS;
D - zaif NS.
Nerv tizimining kuch-zaifligini o'rganish bo'yicha ushbu tajriba qog'ozda amalga oshirilishi mumkin. Buning uchun sub'ekt qog'oz varag'ida taxminan 30 x 30 mm o'lchamdagi 9 ta kvadrat tayyorlaydi, unga mavzu har 5 soniyada qalam yoki qalam bilan tegib turadi (masalan, "tovuq ko'kilgan") va nuqta qo'yadi . Keyin ballar soni hisoblanadi, grafik chiziladi va xulosalar chiqariladi.
Tajriba 2. Qo'zg'alish va inhibisyonning kattaligi bo'yicha muvozanatni (poiseni) aniqlash
Muvozanat (muvozanat) odamni asabiy faoliyatning ma'lum bir turiga bog'lash uchun asosdir.
E.P.ning balansini aniqlash uchun. Ilyin ma'lum bir harakat oralig'ini baholash va takrorlash texnikasini taklif qildi. Jukovskiy kinematometrida namunalar tayyorlanadi (8.1.3-rasm).
Guruch. 8.1.3. Kinometr Jukovskiy
Harakatlarning amplitudasini baholash. Ob'ektning tirsagi asbobning harakatlanuvchi platformasida (1) yotadi , ko'zlari yumiladi. Tajribachi sub'ektning qo'lining bilagini shkalaning (2) 20 ° ga to'g'ri keladigan bo'linmasiga o'tkazadi. Sinov 5 marta takrorlanadi. Keyin eksperimentatorning qo'lini tortganda, sub'ektdan harakat amplitudasini darajalarda baholash va nomlash so'raladi . Tasavvur qilaylik, sub'ekt magnitudasi 23 ° ekanligini aytdi. Xato +3 (ortiqcha baholash). Agar mavzu 18 ° ni chaqirgan bo'lsa, unda xato 2 ga teng (amplitudani kam baholagan). Baholash kichik amplituda (20°-25°) va katta (65°-70°) boʻyicha amalga oshiriladi.
Berilgan amplitudani takrorlash. Ko'zlari yopiq bo'lgan sub'ekt tirsagi bo'g'imidagi beshta ekstansor harakatini asboblar shkalasining ma'lum bir bo'linmasida o'rnatilgan cheklovchiga takrorlaydi va harakat uzunligini eslaydi. Tajribachining o'ng yoki chap qo'lining bosh barmog'i shkalada cheklovchi rolini o'ynashi mumkin . Keyin cheklovchi olib tashlanadi va mavzudan o'rganilgan harakatni besh marta takrorlash so'raladi (ko'paytirish). Eksperimentator natijalar to'g'risida sub'ektlarga xabar bermasdan, takrorlangan amplitudani protokolga yozadi . Ob'ektlar tajribani 20 ° va 70 ° ning ikkita qiymatida bajaradilar.
Eksperimentator ob'ektning 20 ta o'qishini aniqlaydi: kichik va katta amplitudalarning 5 ta o'qishi va tinglash vaqtida mos ravishda 5 ta o'qish va o'rtacha belgi aniqlanadi.
Olingan natijalarni qayta ishlash va tahlil qilish
Balansga ko'ra tashxis qo'yish uchun tartibga solishning sifat xususiyatlari muhim ahamiyatga ega, ya'ni xato belgisi: kamchiliklar, kam baho (-); tarjimalar, qayta baholashlar (+). Kam baho berish va kamchiliklar inhibisyon jarayonining ustunligini, qayta baholash va o'tkazish esa qo'zg'alish jarayonining ustunligini ko'rsatadi (8.1.1-jadval).
8.1.1-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
