“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

3 
– stopor tugmasi; 
4 
– oyna; 
5 
– igna; 
6 
– sinalayotgan bitum; 
7 
– kristallizator suv bilan; 
8 
– ustuncha; 
Tajribani bajarish tartibi: 
Ignaning botish 
chuqurligi 25°S xaroratda 100 gram kuch bilan 5 
sekunt vaqtda ignani bitumga sanchish orqali 
aniqlanadi. 
 
Bitum solingan metal idish(chashka), saqlash vaqti tugagandan keyin 
xammom(banya)dan chiqarib olinadi va ichiga sinalayotgan bitum xaroratidagi suv soligan 
xajmi 0,5 dm
3
dan kam bo‘lmagan tagi tekis idishga solinadi. Idishdagi suv satxi bitum 
satxidan 10 mm dan ko‘p past bo‘lmasligi zarur. 
Idish penetrometr ustunchasiga o‘rnatiladi, ignaning o‘tkir uchi bitumning yuzasiga 
tekiziladi. 

---

Manometr ko‘rsatkichi nolga qo‘yiladi. Penetrometrning tugmasini bosib turib igna 
erkin xolatda qo‘yib yuboriladi, bir vaqtda sekundomer xam ishga tushiriladi. 5 sekuntdan 
keyin tugma qo‘yb yuborilganda igna to‘xtaydi. 5 sekunt vaqtda ignaning botish chuqurligi 
manometr ko‘rsatkichidan aniqlanadi 
Igna bitum yuzasining turli nuqtalariga kamida 3 marta sanchiladi. Igna 
sanchiladigan nuqtalarning orasi va idishning chetidan uzoqligi 10 mm dan kam 
bo‘lmasligi kerak. Xar safar bitumga sanchilgandan keyin igna yechib olinadi va toluol, 
benzin yoki boshqa rastvoritel bilan igna yuvilib qurigincha artiladi. 
Kamida 3 marta aniqlangan natijalarning o‘rtacha arifmetik qiymati 25°S da 
ignaning bitumga botish chuqurligi sifatida, qabul qilinadi. Millimetrning o‘ndan bir (0,1) 
ulushiga to‘g‘ri keladigan birlikda ifodalanadi. 
1-jadval. Neft bitumlarining fizik-mexanik xossalari 
Bitum 
markasi 
25 
o
S da igna-
ning kirish chu-
qurligi, 0,1 mm 
25 
o
S da 
cho‘ziluvchanligi,
sm kamida 
Yumshash 
xarorati, 
o
S kamida 
O‘t olish 
xarorati,
 
o
S kamida