“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

Laboratoriya ishi bo‘yicha natijalar va hisoblar 

Talabalar o‘qituvchining ko‘rsatmasigi binoan olingan natijalarni yozma ravishda 

laboratoriya daftariga rasmiylashtiradilar. Shundan so‘ng bajarilgan laboratoriya ishi 
bo‘yicha xulosalar chiqariladi. 
Bajarilgan laboratoriya ishi o‘qituvchiga hisobat uchun taqdim qilinadi. Nazorat 
savollariga javob berilganidan so‘ng, berilgan laboratoriya ishi bo‘yicha talabalarning 
bilim darajasi baholanadi. 
1.2. Betonning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasini kub namunalarni 
sinash yo‘li bilan aniqlash.
Kub namunalar tayyorlash uchun beton qorishmasidan o‘rtacha namuna olinadi. 
Namuna olish usuli konstruksiyaning xiliga, beton qorishmasini qolipga quyish, zichlash 
va qotirish usuliga qarab tanlanadi.
Qorishmadan olinadigan o‘rtacha namunaning massasi tayyorlanadigan va 
sinaladigan kub namunalarning soniga muvofiq belgilanadi.
Betonning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasini aniqlash uchun tayyorlanadigan 
kub namunalarning o‘lchamlari eng yirik to‘ldiruvchi donalarining o‘lchamiga bog‘liq: 
namuna tomonlarining uzunligi , 100, 150, 200, 250, 300 mm bo‘lganda to‘ldiruvchi 
donalarining eng yirigi 10, 20, 40, 70, 100 mm bo‘lishiga ruhsat etiladi.
Kub namunalar qismlarga ajraladigan cho‘yan yoki po‘lat listlardan tayyorlanadi; 
qolipning 
devorchalari 
yetarli 
darajada 
qattiq, 
namuna 
tayyorlayotganda 
qiyshaymaydigan, shaklini o‘zgartirmaydigan, devorchalarining ichki yuzasi tegishlicha 
tekislangan, qismlari orasidan sement suti sizib chiqmaydigan darajada o‘zaro jips birikkan 
bo‘lishi lozim. Qolipning yig‘ilgan holdagi o‘lchami mutlaqo o‘zgarmasligi, tomonlar 
uzunligining belgilangan o‘lchamdan chetga chiqishi 1% dan oshmasligi, to‘g‘ri 
burchaklik shaklidagi qolipning tomonlari orasidagi burchaklar to‘g‘ri bo‘lishi shart.
Beton qorishmani quyish oldidan qolipni qorishma qoldig‘idan tozalash, 
devorchalarining ichki yuzasini - betonning kolipga yopishib turadigan tomonlarini, 
betonning qolipga yopishib qolishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun surkov moyi , masalan
, OE-
2 
moyi bilan moylash kerak.

---

Beton qorishmadan o‘rtacha namuna olingan paytdan hisoblaganda, qorishmani 
qolipga quyish va zichlash 20 minutdan uzoqqa cho‘zilmasligi lozim. 
Qorishmani qolipga quyish va zichlash usuli qorishmaning harakatchanligiga qarab 
tanlanadi. Nixoyat darajada harakatchan (beton konusning cho‘kishi 12 sm dan ortiq) 
qorishmani balandligi 150 mm dan ziyod bo‘lmagan qolipga bir qatlam qilib quyish, 
balandligi 200 mm keladigan va bundan baland qolipga ikki qatlam qilib quyish va 
qatlamlar qalinligi bir xil bo‘lishi lozim; bunda har bir qatlamni 16 mm diametrli metall 
sterjen yordamida, namunaning chetlaridan o‘rtasiga tomon spiral yo‘nalishda shibbalash 
zarur. Ostki qatlamni shibbalashda sterjenning uchi qolipning tubiga yetishi, ustki qatlamni 
shibbalashda esa sterjen ostki qatlamga 2— 3 sm chuqurlikda botishi lozim. 
Shibbalash sonini belgilashda sterjenni har 100 sm
2
yuzaga 10 martadan botirish 
shart qilib qo‘yiladi, ustki qatlam shibbalanib bo‘lgach, qolipning yuzidan ortiqcha 
qorishma metall chizg‘ich bilan sidirib tashlanadi 
va yuzasi tekislanadi.